II Ca 634/13 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Świdnicy z 2013-10-15
POSTANOWIENIE
Dnia 15 października 2013 r.
Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Anatol Gul
Sędziowie: SO Alicja Chrzan
SO Jerzy Dydo
Protokolant: Agnieszka Ingram
po rozpoznaniu w dniu 15 października 2013r. w Świdnicy
na rozprawie
sprawy z wniosku M. S. (1) udziale D. N. i B. S.
o uzupełniający dział spadku
na skutek apelacji wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie
z dnia 17 lipca 2013 r., sygn. akt I Ns 21/13
p o s t a n a w i a:
uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Dzierżoniowie do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie oddalił wniosek M. S. (1) przy udziale D. N. i B. S. o uzupełniający dział spadku po M. S. (2). Ponadto zasądził od Skarbu państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata M. D. kwotę 1.493 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu. Nie obciążył wnioskodawczyni obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz uczestniczki postępowania B. S.. Ponadto ustalił, że w pozostałym zakresie wnioskodawczyni i uczestniczki postępowania ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.
Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:
Postanowieniem z 11 sierpnia 2009 roku, wydanym w sprawie I Ns 459/09, Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie stwierdził nabycie spadku po M. S. (2)zmarłym 01 czerwca 2009 roku. Jako spadkobierczynie zostały wskazane żona B. S.w ½ części oraz matka M. S. (1)w 3/16 części i siostra D. N.w 5/16 części. W dniu 22 listopada 2010 roku B. S.złożyła wniosek o przeprowadzenie działu spadku po M. S. (2). We wniosku wskazała, iż w skład spadku wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...)położonego w D.na Osiedlu (...)o wartości 150 tys. zł. Wniosła o przyznanie tego prawa M. S. (1)i orzeczenie spłaty na rzecz uczestniczki w kwocie 75 tys. zł.
Po przeprowadzeniu postępowania Sąd przyjął, iż faktycznie spadek po M. S. (2)obejmuje jedynie prawo wymienione we wniosku o dział spadku i postanowieniem z 22 grudnia 2010 roku, wydanym w sprawie I Ns 780/10, dokonał działu spadku w ten sposób, iż zarządził jego sprzedaż w trybie przepisów Kodeksu postepowania cywilnego. Suma uzyskana ze sprzedaży miała zostać podzielona między wnioskodawczynię B. S.i uczestniczki M. S. (1)i D. N.stosownie do wielkości udziałów w spadku. W dniu 19 grudnia 2011 roku A. S.złożyła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie wydanym w sprawie I Ns 780/10. Zarzuciła nieważność postępowania poprzez pozbawienie jej praw i możliwości działania, gdyż powinna była brać w nim udział, jako uczestniczka zamiast M. S. (1). Wskazała, iż w dniu 01 czerwca 2010 roku została zawarta umowa darowizny mocą, której M. S. (1)darowała wnuczce A. S.swój udział, wynoszący 3/16, w prawie do lokalu mieszkalnego położonego na Osiedlu (...)w D..
W toku postępowania o wznowienie postępowania A. S. złożyła również wniosek o dokonanie działu uzupełniającego spadku po M. S. (2) i ustalenie, że w skład spadku po nim wchodzi także prawo do lokalu mieszkalnego położonego w D. na Osiedlu (...) i przyznanie tego prawa A. S. oraz D. N.. Prawo do lokalu na Osiedlu (...) zostałoby przyznane B. S.. Różnice w wielkości udziałów wyrównano by stosownymi spłatami i dopłatami.
Według A. S. lokal na Osiedlu (...) został zakupiony przez żonę spadkodawcy trzy lata po zawarciu związku małżeńskiego, ale z pieniędzy pochodzących z darowizny od M. S. (1) uczynionej na rzecz syna. Zatem mieszkanie to wchodzi w skład spadku po nim. Do akt sprawy dołączona została umowa sprzedaży zawarta 21 grudnia 2001 roku przez B. S. z K. C., B. C. i M. C.. Zgodnie z jej treścią, a konkretnie jej paragrafem 3, B. S. nabyła lokal mieszkalny położony w D. na Osiedlu (...) za kwotę 26 tys., a nabycia dokonała z majątku odrębnego. Postanowieniem z 16 listopada 2012 roku, wydanym w sprawie I Ns 894/11, Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie zmienił postanowienie z 22 grudnia 2010 roku, wydane w sprawie I Ns 780/10, w przedmiocie działu spadku po M. S. (2) w ten sposób, że zarządził sprzedaż prawa do lokalu położonego w D. na Osiedlu (...), a uzyskaną ze sprzedaży kwotę podzielić miedzy wnioskodawczynię B. S. w ½ części, uczestniczkę A. S. w 3/16 części i D. N. w 5/16 części. W pozostałym zakresie wniosek oddalił. Postanowienie uprawomocniło się bez zaskarżania. W dniu 31 sierpnia 2011 roku B. S. złożyła do Komornika przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie - W. S. wniosek o realizację postanowienia o dziale spadku i przeprowadzenie sprzedaży lokalu położonego na Osiedlu (...). Postępowanie egzekucyjne nie zostało jeszcze zakończone.
Sąd Rejonowy zauważył, że w toku postępowania w sprawie I Ns 780/10 ustalono, iż w skład spadku wchodzi jedynie prawo własności do lokalu mieszkalnego położonego w D.na Osiedlu (...)oraz to, że w tym postępowaniu uczestniczki M. S. (1)i D. N.podnosiły kwestie związane z lokalem położonym na Osiedlu (...), jednak na rozprawie w dniu 22 grudnia 2010 roku zarówno B. S.oraz uczestniczki postępowania zgodnie przyznały, iż w skład spadku wchodzi jedynie lokal położony na Osiedlu (...), a także to, że postanowienie w sprawie o dział spadku uprawomocniło się bez zaskarżania.
Sąd Rejonowy wydając powyższe postanowienie wskazał na treść art.688 k.p.c. , art. 618 § 1 k.p.c. i art. 684 k.p.c.
Wnioskodawczyni zaskarżając apelacją punkt I postanowienia zarzuciła naruszenie art. 684 k.p.c. i wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia o uzupełnienie działu spadku ustalonego postanowieniem Sądu z dnia 22.12.10r., Sygn. akt I Ns 780/10, zmienionego postanowieniem Sądu z dnia 16.11.12r., sygn. akt I Ns 895/11, poprzez ustalenie, że w skład majątku po M. S. (2)wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)o pow. 26 m 2, położonego w budynku nr (...) na Osiedlu (...)w D., o wartości 65.000 zł., ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Dzierżoniowie do ponownego rozpatrzenia, zasądzenie kosztów procesu ustanowionego pełnomocnika z urzędu według norm przepisanych.
Jednocześnie pełnomocnik wnioskodawczyni oświadczył, iż koszty te nie zostały wypłacone pełnomocnikowi w całości.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Apelacja jest zasadna.
Przede wszystkim wskazać należy, że postępowanie o podział spadku ma charakter kompleksowy. Poza ustaleniem składu spadku i jego wartości (art. 684 k.p.c.) Sąd w postępowaniu nieprocesowym rozstrzyga również spory co do prawa własności danego przedmiotu (art. 688 i art. 618 § 1 k.p.c.). Swoista prekluzja, przewidziana w art. 618 § 3 k.p.c. w związku z art. 688 k.p.c. odnosi się tylko do roszczeń z art. 618 § 1 k.p.c., nie dotyczy zaś składników spadku. Z dołączonych akt sprawy Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie, sygn. akt I Ns 780/10 wynika, że ani wnioskodawczyni B. S., ani też uczestniczki postępowania M. S. (1)i D. N.nie zgłosiły do podziału spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w budynku nr (...)na Osiedlu (...)w D., lecz jedynie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)położonego na czwartym piętrze budynku na Osiedlu (...)w D.oraz żądanie dokonania działu spadku po M. S. (2). Sąd Rejonowy ustalił, że w skład majątku spadku po M. S. (2)wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...)położonego na czwartym piętrze budynku na Osiedlu (...)w D.i dokonał podziału majątku spadku. Sąd Rejonowy zaś wbrew swoim obowiązkom, wynikającym z art. 684 k.p.c. nie wyjaśnił z urzędu charakteru prawa do lokalu na Osiedlu (...), „który wchodził w skład spadku jako będący współwłasnością małżeńską”(vide: k. 10 w aktach I Ns 780/10) i nie poczynił ustaleń, czy wchodzi ono w skład majątku spadku. W konsekwencji nie objęto podziałem całego majątku spadku. W przepisach kodeksu postępowania cywilnego brak jest unormowania co do tego, czy możliwy jest podział uzupełniający. Treść art. 1038 k.c. dowodzi, że zasadą jest poddawanie podziałowi całej masy spadku, a przeprowadzenie podziału częściowego wchodzi w rachubę, gdy przemawiają za nim ważne względy istniejące po stronie osób uprawnionych, dlatego możliwy jest podział częściowy w zakresie przedmiotowym. W niniejszym wypadku nie dokonano podziału częściowego, lecz wskutek przeoczenia poza podziałem znalazł się istotny składnik majątku wspólnego. Zatem, jeśli z jakichkolwiek przyczyn - przeoczenia, zatajenia lub ukrycia części przedmiotów i niezgłoszenia ich do podziału - nie objęto podziałem wszystkich składników spadku, to każdy ze spadkobierców może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego odnośnie do przedmiotów, które nie zostały objęte orzeczeniem o podziale (porównaj uzasadnienie SN do uchwały z dnia 28 sierpnia 1986 roku w sprawie sygn. akt III CZP 47/86).
Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy uznał za zasadny zarzut apelacji wnioskodawczyni naruszenia art. 684 k.p.c. i na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, bowiem Sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy.
Sąd Rejonowy rozpoznając ponownie sprawę, wyjaśni charakter prawa do lokalu na Osiedlu (...) w D., ustali, czy wchodzi ono w skład majątku spadku oraz stosownie do powyższych ustaleń obejmie podziałem cały majątek spadku.
Sąd Okręgowy rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławcze pozostawia sądowi I instancji (art. 108 § 2 k.p.c.).
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Świdnicy
Osoba, która wytworzyła informację: Anatol Gul, Alicja Chrzan , Jerzy Dydo
Data wytworzenia informacji: