Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Świdnicy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jacek Szerer

Protokolant : Magdalena Paruch

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2019 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa T. E. i L. E.

przeciwko S. P.

o zapłatę

oraz sprawy z powództwa wzajemnego S. P.

przeciwko T. E. i L. E.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego S. P. na rzecz powodów T. E. i L. E. solidarnie kwotę 35.170,51 zł (trzydzieści pięć tysięcy sto siedemdziesiąt złotych 51/100 groszy ) z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2017 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałej części powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanego S. P. na rzecz powodów solidarnie kwotę 3.781,99 zł tytułem kosztów procesu;

z powództwa wzajemnego S. P.

przeciwko T. E. i L. E.

o zapłatę

IV.  oddala powództwo;

V.  zasądza od powoda wzajemnego S. P. na rzecz pozwanych wzajemnych solidarnie kwotę 5.400 zł tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt IC 1928/17

UZASADNIENIE

Powodowie T. E. i L. E. domagali się zasądzenia od S. P. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) w L. kwoty 81.166,79 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 5 października 2017 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając powództwo zarzucili, że zawarli z pozwanym w dniu 5 października 2014 roku umowę na roboty budowlane dotyczące budowy domu w P. przy ul. (...), nadto strony zawarły ustną umowę na przebudowę budynku w miejscowości (...). Wskazywali, że w zakresie budowy domu na Osiedlu (...), pozwany wystawiał dla powodów faktury za wykonane roboty, a strony rozliczały się gotówką za wykonane prace. Przekazywane pozwanemu środki finansowe dotyczyły jedynie rozliczenia za wykonane roboty, materiały budowlane zaś zakupywane były w całości przez powodów. W lipcu 2015r. powodowie przekazali pozwanemu kwotę 3.300 zł, której przyjęcie tenże pokwitował, nie wystawiając z tego tytułu żadnej faktury. Powodowie wskazywali, że podobny sposób rozliczenia strony prowadziły w zakresie przebudowy domu w L.. Pozwany w tym zakresie wystawił na rzecz powodów jedynie dwie faktury dokumentujące przekazanie mu środków finansowych za wykonane roboty, pozostałe zaś potwierdzenia wykonywania przez niego robót i przekazania pieniędzy za te roboty dokonywane były na dokumentach prywatnych. Powodowie zarzucili, że pod koniec 2016 roku, kiedy sprawdzili postęp prac na obu budowach, okazało się, że roboty te w obu przypadkach w szerokim zakresie wykonane były wadliwie, zaś pozwany wraz z kierownikiem budowy opuścili oba place budowy bez ich zakończenia, bez wykonania poprawy wadliwie wykonanych robót. Pismem z dnia 2 lutego 2017 roku powodowie wezwali pozwanego do usunięcia wad, szacując łączną wartość źle wykonanych robót na obu budowach na kwotę około 90.000 zł. Pismem z dnia 9 marca 2017 roku ponownie wezwali pozwanego do usunięcia stwierdzonych wad oraz wystawienia faktur potwierdzających wykonanie robót budowlanych na ich rzecz. Powodowie wskazywali, że wartość robót niezbędnych do wykonania w celu doprowadzenia inwestycji do właściwego stanu w przypadku nieruchomości na Osiedlu (...) wynosi 50.720,47 zł, zaś w odniesieniu do robót poprawkowych obiektu budowlanego zlokalizowanego w (...) – 30.446,32 zł. Powodowie wezwali pozwanego pismem z dnia 31 lipca 2017 roku do dobrowolnego spełnienia dochodzonego pozwem świadczenia, jednakże wezwanie to pozostało bez odpowiedzi. Podstawy prawnej swoich roszczeń powodowie upatrywali w odpowiedzialności kontraktowej wynikającej z art. 471 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Nadto pozwany (powód wzajemny) wniósł pozew wzajemny domagając się zasądzenia od powodów (pozwanych wzajemnych) na jego rzecz kwoty 52.910 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od powodów (pozwanych wzajemnych) zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska zaprzeczył większości twierdzeniom pozwu i przyznając jedynie, iż strony faktycznie łączyła pisemna umowa z dnia 5 października 2014 roku dotycząca budowy domu jednorodzinnego w P. przy Osiedlu (...), a nadto ustna umowa przebudowy budynku położonego w miejscowości (...). Pozwany (powód wzajemny) zarzucił, że wywiązał się ze swojego zobowiązania w sposób należyty, zaś wady nieruchomości, na które wskazywali powodowie, powstały wskutek okoliczności, za które pozwany nie ponosi odpowiedzialności.

Uzasadniając żądanie pozwu wzajemnego zarzucił, że powodowie dokonali z pozwanym rozliczeń jedynie za część wykonanych przez niego prac, nie rozliczając ich w całości. W zakresie robót wykonanych na nieruchomości w P. przy Osiedlu (...) pozwany (powód wzajemny) zarzucił, że wartość nierozliczonych robót wynosiła 13.060 zł, zaś odnośnie nieruchomości w L. była to kwota 39.850 zł.

W odpowiedzi na pozew wzajemny powodowie (pozwani wzajemni) wnieśli o jego oddalenie. W uzasadnieniu zaprzeczyli, by nie zapłacili pozwanemu (powodowi wzajemnemu) za wykonane roboty budowlane. Zarzucili, że pozwany (powód wzajemny) nigdy nie zgłaszał takiego roszczenia i zdaniem powodów (pozwanych wzajemnych) jest świadczeniem nienależnym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Pozwany S. P. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...).

dowód :

- wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, k. 11,

Powodowie T. E. i L. E. są właścicielami dwóch budynków mieszkalnych położonych w P. na Osiedlu (...) oraz w L. nr (...).

Bezsporne

W dniu 5 października 2014 roku powódka T. E. zawarła z pozwanym umowę obejmującą budowę domu jednorodzinnego w P. przy ul. (...). Zakres robót miał obejmować następujące etapy budowy : stan zerowy (wykopy, fundamenty, leżaki, płyta, izolacje), którego wartość strony ustaliły na kwotę 13.000 zł netto, ściany parteru o wartości 10.500 zł netto, strop nad parterem – wartość robót 10.500 zł netto, ściany kolankowe, wieńce i szczyty – wartość robót 10.500 zł oraz więźbę dachową wraz z pokryciem, których wartość także strony ustaliły na kwotę 10.500 zł netto. Na poczet zaliczki na I etap budowy powódka przekazała pozwanemu kwotę 2.000 zł. Strony ustaliły, że roboty budowlane rozliczane będą etapowo, zaś łącznie ryczałtowa wartość umowy wyniosła 55.000 zł netto. Kwota ta stanowiła wartość samej robocizny.

Rozpoczęcie prac budowlanych ustalono na dzień 11 października 2014 roku, zaś ich zakończenie na koniec 2014 roku.

Umowa nie obejmowała wykonania prac wykończeniowych budynku.

Umowa stron zawarta została w mało precyzyjnej formie, bez konkretnego opisu robót jak i ich wartości (przedmiar), bez kosztorysu ofertowego wykonanego na podstawie przedmiaru z zastosowaniem uzgodnionych stawek robocizny jak i narzutów kosztów pośrednich i zysku. Umowa nadto nie określała szczegółowego zakresu prac budowlanych i istotnych warunków gwarancji udzielonej na wykonane dzieło; nie zawarto żadnych istotnych uzgodnień chroniących interesy stron umowy w zakresie sposobu płatności, obierania etapowego robót, konieczności sporządzania protokołów przejściowych, kar umownych, potrąceń jakościowych czy gwarancji za wykonane prace. Brak było także zapisów w umowie przewidujących sposób rozliczania fakturami prac za wykonane prace – robociznę oraz sposobu rozliczania materiałów, które nabywał pozwany za pieniądze powódki.

dowód :

- umowa z dnia 5 października 2014.r, k. 12 – 13,

- opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa (...) z dnia 13 lipca 2018r., k. 332 – 377,

- przesłuchanie powodów, k. 507 - 508 i e-protokół,

- częściowo przesłuchanie pozwanego, k. 508 i e-protokół,

Nadto strony zawarły ustną umowę, której przedmiotem była przebudowa budynku mieszkalnego położonego w L. nr (...) zgodnie z projektem. Ustalony zakres robót do wykonania jest nieznany. Umowa miała charakter ryczałtowy i przewidywała wykonanie szeregu prac budowlanych dotyczących rozbudowy budynku mieszkalnego w (...) w oparciu o projekt budowlany i pozwolenie na budowę.

dowód :

- zeznania świadka R. M., k. 311v. i e-protokół,

- zeznania świadka Z. N., k. 312 i e-protokół,

Pozwany zatrudnił kierownika budowy w osobie Z. N., który pełnił tę funkcję na obu budowach. Dokonywał on wpisu w dzienniku budowy w odniesieniu do obu inwestycji. Jak wynika z zapisów dziennika budowy prowadzonego dla inwestycji w P. : roboty rozpoczęto w dniu 28 października 2014 roku, ostatni zaś wpis dotyczący wykonania izolacji termicznej na posadzkach na parterze dokonany został w dniu 25 lutego 2016r. Roboty objęły zaś wykonanie stanu surowego zamkniętego wraz z wykonaniem elewacji (tynk cienkowarstwowy na izolacji termicznej ze styropianu o grubości 15 cm) i posadzek granitowych na tarasie (nad garażem) i balkonie (nad wykuszem), a także niektóre roboty wykończeniowe (tynki z płyt g-k na ścianach i stropach oraz tradycyjne – na ścianach w okrągłym łączniku oraz ścianki działowe) i izolacje termiczne poddasza. Dokonano także pokrycia papą części dachu płaskiego. W zakresie robót prowadzonych w L. ich rozpoczęcie nastąpiło w dniu 15 lutego 2016 roku, zaś ostatni wpis dokonany został przez kierownika budowy w dniu 30 czerwca 2016 roku. Roboty zaś wykonane na tejże inwestycji objęły wykonanie : rozbiórki kotłowni, stanu surowego zamkniętego wraz z konstrukcją dachową i pokryciem, niektórych robót wykończeniowych (ścianki działowe), izolacji termicznej ścian zewnętrznych (styropian o grubości 15 cm z zabezpieczeniem siatka i klejem) oraz izolacji pod posadzki (przeciwwilgociowe i termiczne).

Powódka nie dokonywała żadnych zapisów w dzienniku budowy świadczących o uwagach do prowadzonych prac.

dowód :

- oświadczenia o podjęciu obowiązków kierownika budowy, k. 89 – 90,

- dziennik budowy – rozbudowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego na Osiedlu (...) w P., k. 296 – 303,

- dziennik budowy – rozbudowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego w (...), k. 304 – 308,

- zeznania świadka Z. N., k. 312 i e-protokół,

- opinia biegłego sądowego Z. K., k. 541 – 618,

Inwestor nie powołał inspektora nadzoru, który by w jego imieniu nadzorował przebieg robót w P. oraz ustalał sposób postępowania podczas wykonywania rozbudowy nieruchomości w L.. Prace wykonywane przez pozwanego nie były kontrolowane pod względem warunków technicznych wykonania i technicznego odbioru robót zgodnie z przepisami i wiedzą budowlaną, jak również w kwestiach rozliczeń finansowych pomiędzy stronami.

dowód :

- opinia biegłego sądowego Z. K., k. 541 – 618,

Pozwany początkowo wystawiał faktury na powódkę za wykonanie poszczególnych etapów budowy w ramach robocizny. Za wykonane roboty w zakresie budowy domu w P. faktury wystawiał już na oboje powodów.

dowód :

- faktury, k. 67 – 70,

- faktury, k. 66, 71,

Pozwany dokonywał zakupu materiałów budowalnych, wystawiając z tego tytułu faktury, a następnie rozliczał się z powódką, która finansowała je w pełnej wysokości.

dowód :

- faktury, k. 123 – 125, 127 – 128, 180,

- rozliczenie kosztów faktur i faktycznie poniesionych wydatków na zakup materiałów budowlanych, 165, 168, 176 – 177, 181,

- przesłuchanie pozwanego, k. 508 i e-protokół,

Za wykonane roboty strony rozliczały się w formie gotówkowej, dokonując ustaleń w zakresie kwot na piśmie w formie zestawień lub oświadczeń.

Za wykonane przez pozwanego roboty powodowie zapłacili łącznie kwotę 49.250 zł, a nadto w ramach rozliczenia za wykonane roboty spłacili za pozwanego osiem rat leasingowych w łącznej wysokości 11.734,05 zł, uiścili także kwotę 3.000 zł z tytułu toczącego się przeciwko pozwanemu postępowania egzekucyjnego.

dowód :

- rozliczenia i pokwitowania, k. 164 – 183, 185, 72, 75 – 81,

- pokwitowania odbioru pieniędzy, k. 129 – 132,

- potwierdzenie przelewu kwoty 3.000 zł, k. 133,

- potwierdzenia dokonania wpłat z tytułu umowy leasingu, k. 134 – 136,

- plik dokumentów wraz z płytą CD obejmujący całkowite koszty budowy, rozliczenie za budowę, robocizna, faktury za materiały, zaliczki, zapłaty do faktury – w załączeniu,

- przesłuchanie powodów, k. 507 - 508 i e-protokół,

W trakcie trwania robót powodowie otrzymywali od pozwanego i kierownika budowy informacje, że prace przebiegają prawidłowo. Pod koniec 2016 roku powodowie dokonali sprawdzenia zaawansowania prac w obu inwestycjach i wówczas stwierdzili, że w zakresie obu budów roboty w znacznym zakresie wykonane zostały w sposób wadliwy. Powód zgłaszał pozwanemu wadliwość wykonania robót, oczekiwał, że pozwany wykona niezbędne poprawki. Na skutek zaistniałego sporu zarówno pozwany jak i kierownik budowy opuścili place budowy, nie wykonując robót do końca. Po stwierdzeniu wad w wykonanych pracach powód wykonał dokumentacją zdjęciową obu nieruchomości.

dowód :

- zeznania świadka P. G., k. 147v. – 148 i e-protokół,

- zdjęcia placów budowy, k. 37 – 64,

- zdjęcia, k. 194 – 292,

- przesłuchanie powodów, k. 507 - 508 i e-protokół,

- częściowo przesłuchanie pozwanego, k. 508 i e-protokół,

Pismem z dnia 2 lutego 2017 roku powodowie wezwali pozwanego do usunięcia wad wskazując, iż szacunkowa wartość tychże wad w zakresie obu nieruchomości wynosi około 90.000 zł.

Pismem z dnia 9 marca 2017 roku powodowie ponownie wezwali pozwanego do usunięcia stwierdzonych wad oraz wystawienia na ich rzecz faktur VAT potwierdzających wykonanie prac budowlanych.

Oba wezwania pozostały bez odpowiedzi.

dowód :

- ostateczne wezwanie do usunięcia wad z dnia 2 lutego 2017r. wraz z potwierdzeniem nadania, k. 82 – 86,

- wezwanie do wydania faktur dokumentujących otrzymanie wynagrodzenia za wykonane prace budowlane z dnia 9 marca 2017r. wraz z potwierdzeniem nadania, k. 91 – 92,

Na zlecenie powodów K. N. sporządziła kosztorysy inwestorskie obu nieruchomości obejmujące konieczne do wykonania poprawki. W odniesieniu do nieruchomości w P. przy ul. (...) zakres robót naprawczych zmierzających do usunięcia wad obejmował : naprawę elewacji (przygotowanie podłoża i wykonanie wyprawy cienkowarstwowej, demontaż i ponowny montaż desek czołowych wraz z obłożeniem ich łupkiem, zmycie, zagruntowanie i przemalowanie tynków elewacji), naprawy wewnętrzne (wymianę kamiennych podokienników, wykonanie nowych obróbek szpaletów okiennych, wymianę obudowy ścian z płyt g-k, w ramach likwidacji zawilgoceń, mycie okien), naprawę robót dachowych (przełożenie pokrycia z dachówki, w tym gąsiorów, demontaż i ponowny montaż : kontrłat, łat i rynien dachowych, wymiana obróbek blacharskich, montaż kominków wentylacyjnych oraz rusztowania), naprawę wieżyczki (przygotowanie powierzchni poprzez zmycie i zagruntowanie ścian, montaż ocieplenia ze styropianu z przymocowaniem dyblami, przyklejenie siatki oraz wykonanie wyprawy cienkowarstwowej), naprawę lukarny dachowej (uzupełnienie łupka, wykonanie opaski i miejscową naprawę pokrycia dachowego) oraz naprawę dachu płaskiego nad łącznikiem (wymianę pokrycia dachowego, z deskowaniem oraz obudowy sufitu z płyt g-k). W odniesieniu do nieruchomości położnej w (...) zakres robót naprawczych zmierzających do usunięcia wad obejmował : poprawki konstrukcji dachowej (przełożenie pokrycia z dachówki, wraz z gąsiorami, demontaż i ponowny montaż : kontralt, łat i rynien dachowych), remont zniszczonej ściany (przygotowanie podłoża poprzez oczyszczenie, zmycie i zagruntowanie, malowanie elewacji i montaż rusztowania), naprawę muru oporowego (uzupełnienie cegieł). Łączna wartość kosztorysowa robót w zakresie nieruchomości w P. przy ul. (...) wynosiła 50.720,47 zł, zaś w przypadku budynku w (...) – 30.446,32 zł.

dowód :

- kosztorys inwestorski wykonania poprawek w nieruchomości położonej w (...) z dnia 21 czerwca 2017r., k. 14 – 19,

- kosztorys inwestorski wykonania poprawek w nieruchomości położonej w P. przy Osiedlu (...) z dnia 21 czerwca 2017r., k. 20 – 35,

- zeznania świadka K. N., k. 311 – 311v. i e-protokół,

Pismem z dnia 31 lipca 2017 roku powodowie skierowali do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 81.166,79 zł.

dowód :

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z dnia 31 lipca 2017r., wraz z potwierdzeniem nadania, k. 87 – 88,

W związku z wadliwie wykonanymi robotami powód zlecił wykonanie robót poprawkowych obejmujących demontaż, montaż i obróbkę parapetów w ilości 19 sztuk oraz demontaż i montaż komina oraz obróbkę (opierzenie), demontaż kosza i wykonanie nowego, demontaż okna dachowego wraz z montażem, obróbkę dachówki, poprawa dwóch połaci dachu w starej części oraz demontaż i montaż imitacji ściany szczytowej, wymianę blachy (opierzenia), ogniomur, dokończenie niezakończonego dachu, montaż kominków wentylacyjnych, wydatkując za wykonanie powyższych robót kwotę łączną 8.800 zł. Za wykonanie przeróbki wlotu do wkładu kominowego wydatkował kwotę 400 zł, za wykonanie poprawy i dokończenia podbitki i zabudowy drewnianej, prostowania i poprawy desek czołowych i poprawy rynien oraz wykonanie obróbek blacharskich – kwotę 4.500 zł, montaż dachówki wentylacji, obróbkę regipsów, wełny, wykonanie otworów w zabudowie kartonowo – gipsowej – kwotę 2.000 zł. Wydatkował nadto na zakup materiałów budowlanych kwotę 2.154,80 zł.

dowód :

- dwa potwierdzenia otrzymania zapłaty, k. 391 – 392,

- faktury VAT, 440 – 442,

- potwierdzenia otrzymanej zapłaty, k. 473 – 475,

Część z prac, w tym przede wszystkim na nieruchomości w L., została wykonana nieprawidłowo z uwagi na wadliwy i częściowo niekompletny projekt (brak zaprojektowania podparcia lurakn, brak stężeń krokwi lukarn dodatkowo jętkami, brak zaprojektowania wiatrownic, niewłaściwie zaprojektowana konstrukcja więźby).

dowód :

- opinia biegłego sądowego Z. K., k. 541 – 618,

W odniesieniu do robót wadliwie wykonanych w nieruchomości położonej w P. wskazać należy, że dach nowy o pochyleniu projektowanym 43 st. Winien mieć zamocowane wszystkie dachówki krawędziowe i okapowe co wymagać będzie lokalnego demontażu i montażu pasków dachówki, dach nad starą częścią budynku mający nachylenie 45 st., który został przełożony przez powódkę posiada zamontowane zamocowania do co trzeciej dachówki w ramach całkowitego przełożenia połaci dachowej, natomiast część od ulicy wymagać będzie całkowitego przełożenia w przypadku braku zamocowań dachówek w 100%. Połać dachowa nad nową częścią stykającą się z koszem posiada projektowane pochylenie 34 st. i wymaga zamocowania tylko dachówek okapowych i krawędziowych

W odniesieniu do nieruchomości położonej w L., dach nieruchomości zgodnie z projektem posiada nachylenie 29 st. natomiast lurany 39 st. nachylenia co w efekcie wymaga zamocowania wszystkich dachówek krawędziowych i okapowych i dodatkowo przełożenia ¼ powierzchni dachu, która uległa wyraźnemu odkształceniu na skutek wykonania wadliwej konstrukcji dachu. Brak mechanicznego mocowania dachówek stanowi wadę wykonawstwa. Za błędne wykonanie pokrycia dachu odpowiedzialność ponosi wykonawca robót – pozwany oraz kierownik budowy.

Prace związane z pokryciem dachu w nieruchomości w L. dachówką uznać należy za niezakończone albowiem brak jest obrobienia styków połaci z oknami w lukarnach i pomiędzy połacią dachu, a ściankami kolankowymi dużej lukarny od strony frontowej; brak ocieplenia ścianek kolankowych lukarny.

Wadliwie – niezgodnie z technicznymi warunkami wykonania i odbioru robót został pokryty dach płaski łącznika jak również nie zostały do końca wykonane właściwe obróbki blacharskie. Płaski dach pokryto dachówką – niezgodnie z projektem, co po stwierdzeniu przecieków poprawiono.

Prace zostały zakończone przez pozwanego bez sporządzenia stosownego protokołu odbioru, w którym strony zapisałyby swoje uwagi co do jakości wykonanych prac jak i ewentualne uwagi dotyczące rozliczenia finansowego budowy na dzień, w którym pozwany przerwał roboty oraz gwarancji udzielonej na wykonane prace.

Zakres robót wadliwie wykonanych, poprawionych przez powodów oraz do poprawienia, jak również robót wadliwie wykonanych do wykonania od nowa w zakresie nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) stanowi łącznie kwotę 27.415,30 zł brutto (25.384,54 zł netto) i obejmuje roboty : poprawienie wykonania dachu nad częścią starą budynku, przełożenie 2 połaci, naprawę uszczelnienia komina, demontaż i montaż okna połaciowego, poprawienie sposobu mocowania parapetów zewnętrznych i wewnętrznych, naprawę okładzin ścian g-k w pokoju – wykuszu, owalnym korytarzu, tynki gipsowe, malowanie elewacji, dach nad korytarzem okrągłym ustalenie straconych materiałów i poniesionej robocizny wraz z dodatkową rozbiórką wadliwie wykonanego dachu, przełożenie połaci dachowej dach stary 45 st. (mocowana co trzecia dachówka), przełożenie połaci dachu nowego o pochyleniu 43 st., dachówki okapowe i krawędziowe do zamocowania, naprawa powierzchni dachu płaskiego krytego papą, naprawa tynków i ocieplenia ściany garażu, uszczelnienie tarasu i balkonu, uzupełnienie malowania elewacji.

Zakres robót wadliwie wykonanych oraz do poprawienia w zakresie nieruchomości położonej w (...) stanowi łącznie kwotę 7.755,21 zł brutto (7.180,75 zł netto) i obejmuje roboty w postaci naprawy elewacji budynku starego oraz uzupełnienie cegieł w murze oporowym, robociznę do potrącenia za jakość prac dotyczących wykonania więźby dachowej, przełożenie części około 40% połaci dachowej w ramach usunięcia ugięcia połaci dachowej oraz wykończenia i ocieplenia ścianek kolankowych lukarn, z uwzględnieniem 10% nowych dachówek i 100% ocieplenia.

Pozwany schodząc z budowy nie miał umownie określonego zakresu robót do wykonania w ramach robót wykończeniowych, nieskończone prace nie mogą zostać potraktowane jako wykonane wadliwie, wobec ich nieukończenia z uwagi na brak materiałów na budowie. Prace nie zakończone nie stanowią wady dzieła i nie podlegają uzupełnieniu w ramach zadośćuczynienia albowiem nie są objęte żadną umową pomiędzy stronami co do ich jakości jak i terminu wykonania, tym bardziej, że są to prace natury wykończeniowej, których nie obejmowała umowa pisemna ani ustna.

dowód :

- opinia biegłego sądowego Z. K., k. 541 – 618,

Sąd zważył co następuje:

Powództwo podlegało częściowemu uwzględnieniu.

Między stronami niesporne jest, że łączyła je lakoniczna umowa pisemna o roboty budowlane dotycząca nieruchomości w P. oraz ustna umowa przebudowy budynku w miejscowości (...). Zważyć jednakże należy, że pisemna umowa zawarta została w mało precyzyjnej formie, bez konkretnego opisu robót jak i ich wartości (przedmiar), bez kosztorysu ofertowego wykonanego na podstawie przedmiaru z zastosowaniem uzgodnionych stawek robocizny jak i narzutów kosztów pośrednich i zysku, nie określała nadto szczegółowego zakresu prac budowlanych i istotnych warunków gwarancji udzielonej na wykonane dzieło; nie zawarto w niej także żadnych istotnych uzgodnień chroniących interesy stron umowy w zakresie sposobu płatności, obierania etapowego robót, konieczności sporządzania protokołów przejściowych, kar umownych, potrąceń jakościowych czy gwarancji za wykonane prace. Brak było w umowie także zapisów przewidujących sposób rozliczania fakturami prac za wykonane prace – robociznę oraz sposobu rozliczania materiałów, które nabywał pozwany za pieniądze powódki. I jakkolwiek mając na uwadze lakoniczność postanowień umownych, zważenia wymaga, że okoliczność ta nie była między stronami sporna. Nie ulega wątpliwości, że wykonywanie zaś prac objętych tą umową powinno odpowiadać wymaganiom wynikającym z ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. 2017, poz. 1332 ze zm.). W świetle bowiem art. 3 pkt 7 w pojęciu „roboty budowlane” mieści się nie tylko sama budowa, ale także prace polegające m.in. na przebudowie, a także montażu poszczególnych elementów obiektu budowlanego, którym jest budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi. Z uwagi na treść zobowiązań stron, właściwości i ekonomiczny cel ich świadczeń, umowa o roboty budowlane niewątpliwie należy do tej samej większej grupy umów o świadczenie usług, co umowa o dzieło, tej umowie jest też najbliższa, skoro jest to rodzaj umowy o świadczenie usług, w ramach której wykonawca zobowiązuje się wobec zamawiającego do osiągnięcia ustalonego, materialnego rezultatu (dzieła), a w działaniach prowadzących do wykonania zobowiązania, nie jest podporządkowany zamawiającemu, chociaż ten może mu dostarczyć materiału oraz określić także akceptowaną przez siebie technikę wykonania dzieła. Do obowiązków zamawiającego należy natomiast zawsze zapłacenie wynagrodzenia za dzieło i jego odebranie (dotyczy to np. wykonania schodów, okiennic, drzwi i stolarki, która może podlegać demontażowi bez naruszenia struktury obiektu). Pozostałe elementy robót, które integralnie związane są z nieruchomością i czynionych na nią nakładów, które będą zwiększać jej wartość i użyteczność, stanowić będą roboty budowlano – montażowe, zwłaszcza gdy koniecznym było powiększanie otworów okiennych.

Przepis art. 647 k.c. określa w sposób enumeratywny zamknięty przedmiotowy zakres dopuszczalnego odpowiedniego stosowania przepisów poświęconych umowie o dzieło do stosunku prawnego zawiązanego w wyniku zawarcia umowy o roboty budowlane. Na jego podstawie dopuszczalne jest zatem odpowiednie stosowanie przepisów : art. 629 - 631 k.c (wynagrodzenie kosztorysowe), art. 635 k.c. (opóźnienie robót), art. 636 § 1 i 2 k.c. (wadliwość wykonania), art. 637 – 638 k.c. (rękojmia za wady) i art. 644 k.c. (odstąpienie). Ponadto do umowy o roboty budowlane stosuje się przepisy ogólne o zobowiązaniach – art. 355 – 498 k.c. dotyczących m.in. odpowiedzialności stron, przy czym strony odpowiedzialność tę mogą zawsze modyfikować w umowie, do skutków zaś dotyczących wykonania i niewykonania umów wzajemnych stosuje się art. 491 – 495 k.c. W odniesieniu do konsumentów stosuje się odpowiednio przepis art. 631 ¹ k.c., a zatem przepisy art. 543 ¹, 546 ¹ i 548 k.c.

Przedmiotem niniejszego sporu pozostawało rozliczenie stron na skutek zawartych umów. Opierając się zatem na zebranym w sprawie materiale dowodowym należało ocenić zakres i jakość wykonanych przez pozwanego robót, wskazać na podstawę faktyczną rozstrzygnięcia oraz podstawę roszczenia i jego charakteru prawnego.

Powodowie wskazywali w pozwie, że żądają od pozwanego zapłaty kwoty 81.166,79 zł tytułem wartości prac poprawkowych związanych z doprowadzeniem do właściwego stanu obiektu budowlanego w (...) oraz P. na Osiedlu (...). Wartość poprawek niezbędnych do wykonania w pierwszej z nieruchomości powodowie wskazywali na kwotę 30.446,32 zł, zaś w drugiej na kwotę 50.720,47 zł.

Strony w toku procesu potwierdziły, że ustaliły wynagrodzenie kosztorysowe w odniesieniu do budowy domu w P. na kwotę 55.000 zł, przy czym obejmowało to zakres budowy w stanie surowym. Poza sporem w niniejszej sprawie pozostawał także fakt, że w ramach rozbudowy budynku mieszkalnego w L., strony zawarły jedynie umowę ustną. Treść tejże umowy może być w dowolny sposób interpretowana, zwłaszcza w sytuacji, gdy nie jest ona przez obie strony potwierdzona i nie będzie znana do momentu uzyskania porozumienia między stronami. W sferze domniemań jedynie pozostaje, że najbardziej prawdopodobną wersją jest to, że umowę zawarto na realizację projektu budowlanego objętego pozwoleniem na budowę w zakresie konstrukcji stanu surowego zamkniętego z elementami prac wykończeniowych, których zakres jak i ilość nie zostały definitywnie określone. Zakres wykonywanych prac na budowie zapisany został szczegółowo w dzienniku budowy, który stanowi w istocie jedyny dowód potwierdzający, jakie prace były przez pozwanego prowadzone oraz w jakim czasie. Brak jest m.in. zapisów w zakresie prowadzenia prac związanych z budową muru oporowego, ociepleniem 200 m ² połaci dachu jak i prac związanych z wykonaniem elewacji budynku.

Sąd w toku procesu dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa na okoliczność ustalenia zakresu wykonywanych przez pozwanego robót, zakresu wadliwie wykonanych prac i ich wartości w obu budynkach. Obie opinie, zarówno biegłego M. B. jak i Z. K. zdaniem Sądu w sposób wyczerpujący i prawidłowy wyjaśniły stawiane przed biegłymi kwestie. Ich wartość formalna i merytoryczna nie może budzić zastrzeżeń. Jakkolwiek zważenia w tym miejscu wymaga, że mając na uwadze zakres zarzutów stawianych przez powodów treści opinii sporządzonej przez biegłego B. oraz istotne trudności związane z dokonaniem oględzin nieruchomości w celu ustosunkowania się przez biegłego do tychże zarzutów, Sąd dopuścił dowód z opinii innego biegłego (Z. K.) zlecając nie tylko sporządzenie opinii na okoliczność ustalenia wad prac wykonywanych przez pozwanego i ich wartości w obu budynkach, ale także odniesienia się do prawidłowości wyliczeń dokonanych przez biegłego B. i zarzutów podnoszonych przez powodów. Treść opinii biegłego K. w sposób drobiazgowy i rzetelny wskazuje na zakres prac wykonanych przez pozwanego, biegły odniósł się do kwestii prawidłowości ich wykonania i wskazał, które z tych prac wykonane zostały wadliwie, które zostały przez powodów poprawione, jaki był koszt poczynionych napraw, które z prac wymagają poprawy, jak również wskazał zakres robót wykonanych wadliwie, które wymagają wykonania od nowa. Wnioski płynące z tejże opinii były spójne, konsekwentne, wewnętrznie niesprzeczne i większości korespondowały z wnioskami pierwszej opinii sporządzonej w sprawie, wobec czego przy ferowaniu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie Sąd wnioski biegłego przyjął za własne, czyniąc na ich podstawie ustalenia faktyczne w aspekcie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Zauważenia w tym miejscu wymaga, że sytuacja stron zawierających umowę o roboty budowlane jest w znacznym stopniu zdeterminowana przez przepisy prawa budowlanego, które nakładają określone obowiązki na inwestora i wykonawcę robót. Niedopełnienie tych obowiązków powoduje różne następstwa prawne w sferze stosunków prawnych w postaci m.in. wstrzymania robót jak również wynikające z niego roszczenia odszkodowawcze.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało z całą stanowczością podkreślić, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na uwzględnienie powództwa w znacznej jego części. Dokonując analizy treści opinii biegłego uznać należało, że z uwagi na małą precyzyjność zawartej przez strony umowy o roboty budowlane, a nadto ustne ustalenia co do zakresu robót na nieruchomości w L., orzekając w niniejszej sprawie Sąd w znacznym zakresie oparł się na wnioskach płynących ze sporządzonej w sprawie opinii. Zważyć należy, że o ile powodowie wykazali istnienie samej zasady odpowiedzialności pozwanego - wykonawcy, to jednak nie sprostali do końca obowiązkowi dowodowemu w zakresie wykazania rozmiaru (wysokości) świadczenia należnego im z tytułu zawartych umów. Stwierdzić należy z całą pewnością, iż materiał dowodowy zaoferowany przez strony sprowadza się głównie do przedstawionych przez strony dokumentów wyżej wskazanych, jak również, przede wszystkim dowodów osobowych w postaci zeznań świadków i przesłuchania stron. Tego rodzaju dowody, zawierające znaczne sprzeczności w sposobie przedstawienia okoliczności, dla których nie doszło do wykonania przedmiotu umowy, zakresu wadliwie wykonanych prac, jak również odpowiedzialności pozwanego za poszczególne roboty, w sytuacji zawarcia jedynie w formie ustnej umowy obejmującej tak szeroki zakres robót, jak i okoliczności związanych z wykonaniem umowy - obciążone były znaczną niedokładnością, pozbawione waloru obiektywizmu i niekiedy wiedzy technicznej. Zasadniczym dowodem w sprawie, pozwalającym na ocenę przedmiotu sporu, były dzienniki budowy prowadzone dla obu nieruchomości, zawierające wszelkie wpisy dotyczące kolejnych etapów budowy oraz wykonywanych prac. To właśnie na ich podstawie jedynie ustaleniu podlegać mógł zakres faktycznie wykonanych robót przez pozwanego. Zważyć jednakże należy, co podkreślał biegły w opinii, że powodowie nie dokonywali żadnych wpisów w dziennikach budowy świadczących o uwagach do prowadzonych prac lub polecających wykonanie prac dodatkowych. Prace na nieruchomości w P. zakończone zostały przez pozwanego bez sporządzenia stosownego protokołu odbioru, w którym strony zapisałyby swoje uwagi co do jakości wykonania prac jak i ewentualne uwagi dotyczące rozliczenia finansowego budowy na dzień, w którym pozwany przerwał roboty oraz gwarancji udzielonej na wykonanie prace.

Wyrywkowe zaś twierdzenia powodów odnoszące się do zarzutów do wykonanych prac oraz właśnie braku jakichkolwiek zastrzeżeń w tym zakresie w trakcie budowy, jawią się jako mało precyzyjne i w żaden sposób nie pozwalają na ocenę zakresu wykonywanych robót na dzień przerwania robót przez pozwanego. Nie wskazują na istnienie obowiązku dokonania odbioru robót przerwanych, podejmowanych działań nadzorczych przez kierownika budowy. Natomiast odnosząc się do zeznań słuchanych w sprawie świadków, stwierdzić należy, iż potwierdzili oni jedynie okoliczność braku współpracy stron przy realizacji zadania. Świadkowie nie posiadali wiedzy w zakresie rozliczeń stron, wskazując jedynie ogólnikowo kto tych rozliczeń dokonywał. Świadek R. M., który sporządzał projekt zeznał, że miał zastrzeżenia do wykonywanych prac, jednakże uważał, że nie miał prawa zwracać uwagi wykonawcom. Świadek M. P. jedynie zdawkowo zeznała w kwestii wzajemnych rozliczeń stron twierdząc, że faktury wystawiane przez pozwanego dotyczyły prac wykonywanych na nieruchomości w L.. Wskazywała także na zadowolenie inwestora z postępu prac i efektu. Zeznania te pozostają w sprzeczności z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności wnioskami płynącymi z opinii i przesłuchaniem stron.

Pokreślić w tym miejscu ponownie należy, że przebieg procesu budowlanego w niniejszej sprawie od samego początku obarczony był istotnymi uchybieniami, poczynając od formy i treści umów łączących strony, braku zapisów przedmiotowo istotnych dla całego procesu budowlanego i ewentualnych roszczeń między stronami, przez kwestie braku realizowania uprawnień inwestora (brak powołania inspektora nadzoru), brak protokołów odbioru, dokumentowania ewentualnych zastrzeżeń do wykonanych prac.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uwzględnił żądanie pozwu jedynie częściowo co do kwoty 35.170,51 zł oddalając dalej idące powództwo. Ustalając powyższe oparł się w całości na opinii biegłego sądowego, który w sposób precyzyjny i drobiazgowy wskazał zakres prac wykonanych wadliwie, w tym do poprawy, zakres prac niedokończonych oraz prac podlegających wykonaniu od nowa.

W pozostałym zakresie powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

W odniesieniu do powództwa wzajemnego zdaniem Sądu podlegało ono w całości oddaleniu. Zważyć w tym miejscu należy, że w zakresie zapłaty wynagrodzenia za wykonane prace, to roszczenie to zasadniczo powstaje z chwilą zrealizowania przedmiotu umowy, a więc osiągnięcia określonego rezultatu w postaci końcowego efektu przewidzianego w umowie. Zasada powiązania obowiązku zapłaty wynagrodzenia z przyjmowaniem wykonywanych robót wynika z art. 647 i 654 k.c. Odbiór robót jest w tym zakresie elementem przełomowym w stosunkach między stronami umowy, gdyż z jednej strony potwierdza wykonanie zobowiązania i otwiera wykonawcy prawo do żądania wynagrodzenia, bądź wskazuje na jego niewykonanie lub nienależyte wykonanie w całości lub w części wobec istnienia wad i rodzi odpowiedzialność za wady ujawnione przy odbiorze ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 lutego 2000 r., I ACa 1027/99).

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy odnoszący się do żądania pozwu wzajemnego zważyć należy, że pozwany (powód wzajemny) nie udowodnił w dostateczny sposób rozmiaru świadczenia pieniężnego dłużnika (art. 6 k.c.).

Przepis art. 6 k.c. traktuje o rozkładzie ciężaru dowodu i wskazuje, kogo obciążają skutki nieudowodnienia istotnego faktu. Przez fakty, w rozumieniu art. 6 k.c., należy rozumieć wszelkie okoliczności, z którymi normy prawa materialnego wiążą skutki prawne, w tym powstanie i treść stosunku prawnego. W myśl ogólnych zasad na powodzie spoczywa obowiązek udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie powództwa. Z treści art. 6 k.c. wynika, że wierzyciela - powoda dochodzącego od dłużnika spełnienia świadczenia obciąża ciężar wykazania przysługującej mu wierzytelności, to jest wykazania faktów, z których właściwe przepisy prawa materialnego wiążą powstanie wierzytelności, natomiast dłużnika - pozwanego obciąża ciężar wykazania faktów tamujących lub niweczących prawo powoda.

W orzecznictwie podkreśla się, że reguła dowodowa art. 6 k.c. odnosi się w takim samym stopniu do samej zasady (przesłanek) odpowiedzialności, jak i rozmiaru świadczenia dłużnika (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2017r., V CSK 203/16).

Funkcją reguły ciężaru dowodu jest umożliwienie sądowi merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji, gdy nie udało się ustalić leżących u podstaw sporu faktów. W każdym bowiem wypadku spełnienia przesłanek procesowych sąd obowiązany jest wydać merytoryczne rozstrzygnięcie, niezależnie od wyników postępowania dowodowego, ponieważ nie może odmówić rozstrzygnięcia ze względu na niemożliwość ustalenia pełnego stanu faktycznego. Powołany przepis nakazuje rozstrzygnąć sprawę na niekorzyść osoby opierającej swoje powództwo lub obronę na twierdzeniu o istnieniu jakiegoś faktu, jeżeli fakt ten nie został udowodniony.

Materiał dowodowy zaoferowany przez strony, a odnoszący się do wzajemnych rozliczeń stron, w żadnym zakresie nie daje możliwości ustalenia w sposób nie budzący wątpliwości, jakie prace pozwany (powód wzajemny) wykonywał, na jakie wynagrodzenie strony się umówiły, w jakiej części roboty te zostały wykonane, a co za tym idzie, czy i w jakiej wysokości pozwanemu (powodowi wzajemnemu) należy się wynagrodzenie i czy w toku prowadzonych prac zostało ono już uregulowane. Zauważenia w tym miejscu wymaga, że pozwany, prowadzący od wielu lat działalność w zakresie budownictwa, zawarł z powodami umowę ustną obejmującą prawdopodobnie wykonanie rozbudowy nieruchomości w L.. Jakkolwiek w odniesieniu do powodów, którzy nie prowadzą działalności w tym zakresie, trudno wymagać zachowania należytej staranności w dopełnieniu formalności w zakresie umów, to jednakże pozwanego obciąża obowiązek dbałości o to, aby dążyć do tego, by w sposób dokładny i precyzyjny określić zakres robót zleconych do wykonania, ustalić wysokość wynagrodzenia za powyższe prace i sposoby zabezpieczenia w przypadku ewentualnych przyszłych wzajemnych roszczeń między stronami. Tymczasem w niniejszej sprawie, na skutek właśnie zawarcia umowy w formie ustnej, nie sposób ustalić tak podstawowych elementów łączącej strony umowy jak zakres prac zleconych do wykonania czy wysokość wynagrodzenia. Skonfliktowanie stron uniemożliwia także ustalenie powyższego w sposób bezsprzeczny. Co istotne, do akt sprawy strony załączyły szereg dokumentów, z treści których w sposób wybiórczy, chaotyczny i niedokładny wynika sposób rozliczania prac wykonanych przez pozwanego, pobierania zaliczek na zakup materiałów budowlanych, co w przypadku prowadzenia dwóch inwestycji w tym samym czasie, powoduje całkowitą niemożność dokonania wyliczeń wynagrodzenia należnego pozwanemu i wskazania prac, za które pozwany (powód wzajemny) dotychczas nie otrzymał wynagrodzenia. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanym (powodzie wzajemnym). Zdaniem Sądu pozwany (powód wzajemny) nie udowodnił swojego roszczeni tak co do zasady, jak i wysokości. Powództwo wzajemne zatem podlegało oddaleniu w całości. Dodatkowo należy podnieść, że przed wniesieniem powództwa wzajemnego pozwany S. P. nie wzywał powodów do zapłaty zaległego wynagrodzenia. (...) budowlane kupował na swoją firmę, nie wystawiał faktur powodom, w tym czasie prowadził także inne prace budowlane. Mimo wezwania Przewodniczącego nie przedstawił pisemnego rozliczenia robót z wykazem materiałów źródłowych.

O kosztach powództwa głównego orzeczono o przepis art. 100 k.p.c. stosując zasadę stosunkowego ich rozdzielenia. Powodowie wygrali proces w 43%, a poniesione przez nich koszty stanowiły kwotę 21.376 zł, na którą składają się : 4.059 zł – opłata sądowa od pozwu, 5.417 zł – koszty zastępstwa procesowego w zakresie powództwa głównego i wzajemnego oraz 6.500 zł tytułem zaliczek uiszczonych na poczet wynagrodzenia biegłych. Przy uwzględnieniu stopnia wygranej koszty powodów stanowią 6.869,68 zł. Pozwany wygrał proces w 57%, a poniesione przez niego koszty stanowią kwotę 5.417 zł, na którą składają się koszty zastępstwa procesowego. Przy uwzględnieniu stopnia wygranej koszty te stanowią 3.087,69 zł. Przy wzajemnej kompensacie kosztów należało zasądzić od pozwanego na rzecz powodów kwotę 3.781,99 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W odniesieniu do powództwa wzajemnego orzeczenie o kosztach oparto o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Mając na uwadze, iż żądanie pozwu wzajemnego zostało oddalone pozwanego (powoda wzajemnego) uznać należy za przegrywającego w całości. Mając zatem na uwadze powyższe należało zasądzić od pozwanego (powoda wzajemnego) na rzecz powodów (pozwanych wzajemnych) kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.