Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Świdnicy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2024 roku

Sąd Okręgowy w Świdnicy Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Jerzy Habaj

Protokolant Gabriela Dzieciątkowska

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2024 roku w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa W. P.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) z dnia 19 września 2007 roku jest nieważna;

II.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. w W. na rzecz powódki W. P. kwotę 293.378,68 zł (dwieście dziewięćdziesiąt trzy tysiące trzysta siedemdziesiąt osiem złotych sześćdziesiąt osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 marca 2023 roku do dnia zapłaty;

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 11.817 zł z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2031/23

UZASADNIENIE

Powódka W. P. wniosła przeciwko stronie pozwanej - (...) S.A. z siedzibą w W. powództwo o ustalenie, że umowa kredytu nr (...) z dnia 19.09.2007 r. jest nieważna. Nadto, wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 293.378,68 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 16.03.2023 r. do dnia zapłaty, w związku z ustaleniem, że powyższa umowa kredytu jest nieważna.

Ewentualnie, w przypadku oddalenia roszczenia głównego w całości, wniosła o ustalenie, że postanowienia umowy kredytu nr (...) z dnia 19.09.2007 r., zawarte w § 1 ust. 3 i 3a, § 3 ust. 3, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5, § 15 ust. 3 umowy oraz § 1 ust. 2-3, § 23 ust. 2-3, § 26 ust. 2, § 31 ust. 3 regulaminu, stanowią niedozwolone klauzule umowne i nie wiążą powódki. Ewentualnie wniosła również o zasądzenie na jej rzecz kwoty 111.922,67 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 16.03.2023 r. do dnia zapłaty, w związku z ustaleniem, że umowa kredytu posługuje się postanowieniami o charakterze niedozwolonym.

Ponadto, powódka wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej oraz zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że zakwestionowane przez nią klauzule umowne nie zawierają żadnych postanowień, które odnosiłyby się do zasad indeksacji kwoty kredytu wyrażonej w polskich złotych. Zgodnie z ich treścią, operacje w nich opisane miały być dokonywane w oparciu o zasady, decyzje czy współczynniki znane tylko i wyłącznie pozwanemu i jednostronnie przez niego narzucane. Powódka podniosła, że ze względu na powyższe, w chwili podpisywania umowy kredytu nie znała faktycznej wysokości swojego zobowiązania ani nie otrzymała narzędzi, które pozwoliłyby jej na jego określenie, a tym samym wartość kwoty kredytu po waloryzacji, jak również wysokość rat kredytu były uzależnione od mierników wartości, które były przez pozwanego określane w sposób arbitralny, bez żadnych wytycznych i ograniczeń zawartych w treści umowy. Powódka zarzuca ponadto, że postanowienia umowy dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego mają abuzywny charakter, a ich celem było wyłącznie zabezpieczenie interesów pozwanego. Wskazała również, że zawierając sporną umowę kredytu posiadała status konsumenta. Zarzuciła, że postanowienia umowne nie zostały z nią indywidualnie uzgodnione, klauzule indeksacyjne są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jej interes, a sama umowa kredytu jest sprzeczna z naturą stosunku zobowiązaniowego i z zasadami współżycia społecznego. W ocenie powódki, konsekwencją istnienia w umowie kredytu klauzul abuzywnych jest brak jej związania nimi od chwili zawarcia umowy, prowadzący do ich wyeliminowania z umowy. Z kolei skutkiem uznania tychże klauzul za bezskuteczne i niewiążące powódki jest uznanie, iż uzyskane przez pozwanego od powódki świadczenia są świadczeniem nienależnym, stanowiącym bezpodstawne wzbogacenie po stronie pozwanej ze względu na brak podstawy prawnej do jego pobrania. Powódce przysługuje zatem prawo do żądania ich zwrotu w oparciu o art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c.

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto, pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powódki wymagalnych dawniej niż trzy lata przed złożeniem pozwu, a z ostrożności procesowej – zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej w zakresie kwot uiszczonych pozwanemu wcześniej niż 10 lat przed dniem wniesienia pozwu. Pozwany zaprzeczył jakoby postanowienia umowy kredytu sprzeciwiają się naturze umowy kredytu czy zasadom współżycia społecznego, a tym samym są nieważne, postanowienia zawarte w umowie nie były indywidualnie uzgodnione, są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powódki. Nadto, zaprzeczył jakoby kursy walut były przez niego określane w sposób niejednoznaczny, nieweryfikowalny i arbitralny, jak również temu, że powódka nie została poinformowana o ryzyku kursowym ani o zasadach funkcjonowania ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. w W. jest następcą prawnym banku (...) S.A. w W..

Bezsporne.

Powódka potrzebowała kredytu w walucie polskiej na zakup nieruchomości. Przedstawiciel banku nie poinformował jej, że może zaciągnąć kredyt w innej walucie niż frank szwajcarski, jednocześnie wskazując, iż kredyt frankowy jest bardzo dobry, tańszy niż złotowy, a waluta szwajcarska jest stabilna. Przed zawarciem umowy kredytu, powódka nie otrzymała jej do zapoznania, nie została również poinformowana o tym, w jaki sposób ustalany jest kurs waluty. Nie miała możliwości negocjowania umowy.

Dowód: przesłuchanie powódki, k. 206-206v.

W dniu 27.08.2007 r. powódka złożyła wniosek o udzielenie planów finansowych nr (...). Zgodnie z jego treścią, przeznaczeniem kredytu był zakup domu jednorodzinnego na rynku wtórnym. Wnioskowana kwota kredytu to 260.000 zł, zaś jako walutę kredytu wskazano franka szwajcarskiego. Wnioskodawczyni wskazała, iż nie prowadzi działalności gospodarczej. Zabezpieczenie kredytu miała stanowić hipoteka na kredytowanej nieruchomości. Nieruchomość miała być ubezpieczona od ognia i innych zdarzeń losowych. Do czasu ustanowienia tych zabezpieczeń ustanowione miało zostać przejściowe zabezpieczenie w postaci ubezpieczenia kredytu.

W tym samym dniu, powódka podpisała formularz zawierający oświadczenie, iż została dokładnie zapoznana z warunkami udzielenia zarówno kredytu złotowego, jak również kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu wnioskowanego przez nią kredytu w obu wersjach; rozumie, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi zaciągniętego przez nią kredytu; dokonała wyboru kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, ma pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami waloryzowanymi kursem waluty obcej i w pełni je akceptuje.

W dacie złożenia wniosku o udzielenie planów finansowych, powódka podpisała również oświadczenie dla kredytów i pożyczek hipotecznych, zgodnie z którym bank przedstawił jej w pierwszej kolejności ofertę kredytu w polskim złotym, ale po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydowała, iż wybiera ofertę kredytu hipotecznego denominowanego w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z tym produktem, a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu hipotecznego oraz wzrost całego zadłużenia. Nadto, zgodnie z treścią oświadczenia, złożonego na formularzu banku, została poinformowana przez pracownika (...) Banku S.A. o jednoczesnym ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej polegającym na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zwiększeniu comiesięczna rata spłaty kredytu oraz wartość całego zaciągniętego zobowiązania.

Dowód: wniosek o udzielenie planów finansowych nr (...), k. 65-67v.; oświadczenie z dnia 27.08.2007 r., k. 122; oświadczenie dla kredytów i pożyczek hipotecznych z dnia 27.08.2007 r., k. 123

W dniu 04.09.2007 r. została wydana decyzja kredytowa, na podstawie której powódce przyznano kredyt na warunkach wskazanych we wniosku.

Dowód: decyzja kredytowa z dnia 04.09.2007 r., k. 125-126

W. P. (wówczas: T.) zawarła w dniu 19.09.2007 r. z (...) Bank S.A. w W., zwanym w umowie (...) umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...), waloryzowany kursem (...).

Na jej podstawie, bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 260.000 zł, waloryzowanego kursem (...) (franka szwajcarskiego), na okres 324 miesięcy tj. od 19.09.2007 r. do dnia 28.09.2034 r. Dokonywanie spłaty kredytu miało następować w ratach równych kapitałowo-odsetkowych. Celem kredytu był zakup działki gruntu zabudowanej domem jednorodzinnym położonej w Ś. przy ulicy (...) oraz pokrycie kosztów związanych z uruchomieniem kredytu (§ 1 ust.1, 2, 3, 4, 5 umowy).

Zgodnie z § 1 ust. 3a umowy, kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 03.09.2007n r. według kursu kopna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 114.689,01 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie.

W § 3 ust. 3 umowy zawarto postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w (...) S.A. Ubezpieczenie to zostało zawarte na okres 36 miesięcy. Jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca upoważnia Bank do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorcy, a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę, tj. 1.330,00 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji.

Według § 10 ust. 4 umowy, raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W myśl § 12 ust. 5 umowy, wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo–odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty.

Według § 15 ust. 3 umowy, z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa.

W § 29 umowy, kredytobiorca oświadczał, iż został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązującymi w (...) oraz zasadami modyfikacji oprocentowania Kredytu i w pełni je akceptuje oraz że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje. Nadto, w treści oświadczenia zostało wskazane, że kredytobiorca jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu.

W myśl § 25 ust. 1 umowy, integralną część umowy stanowi „Regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych – (...). Kredytobiorca oświadczył, że zapoznał się z niniejszym dokumentem i uznaje jego wiążący charakter.

Dowód: umowa kredytu z dnia 19.09.2007 r., k. 68-74

Zgodnie z § 1 ust. 2 Regulaminu, (...) udziela kredytów i pożyczek złotowych waloryzowanych kursem następujących walut wymienialnych: (...)/ (...)/ (...)/ (...) według tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę (§ 1 ust. 3 Regulaminu).

W myśl § 23 ust. 2 Regulaminu, wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty. Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (§ 23 ust. 3 Regulaminu).

Według § 26 ust. 2 Regulaminu, wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego, a także spłata przekraczająca wysokość raty przeliczana jest po kursie sprzedaży danej waluty, ogłaszanym na dzień spłaty.

Zgodnie z § 31 ust. 3 Regulaminu, w przypadku kredytów złotowych waloryzowanych kursem waluty bankowy tytuł egzekucyjny wystawiany jest w złotych, po przeliczeniu wierzytelności (...) na dzień sporządzania tytułu egzekucyjnego według średniego kursu danej waluty w tym dniu, według tabeli kursowej (...) Banku S.A.

Dowód: Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach M., k. 75-83

Kredyt został uruchomiony w dniu 21.09.2007 r. w dwóch transzach: w kwocie 6.750,01 zł (co stanowiło równowartość 3.017,44 CHF) oraz w kwocie 253.250,01 zł (co stanowiło równowartość 113.209,66 CHF). Z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego pobrano składki: w dniu 21.09.2007 r. kwotę 1.330,00 zł oraz w dniu 02.11.2010 r. kwotę 819,91 zł. W okresie od dnia 21.09.2007 r. do dnia 01.02.2023 r. powódka spłaciła tytułem wykonania spornej umowy kredytu kwotę 293.378,68 zł.

Powódka otrzymała od pozwanego harmonogram spłaty rat, raty zaś były określone we frankach szwajcarskich. Powódka wpłacała na rachunek bankowy kwoty w złotówkach, jednak nigdy nie wiedziała ile dokładnie wyniesie rata.

Dowód: zaświadczenia banku z dnia 02.02.2023 r., k. 84-96; przesłuchanie powódki, k. 206-206v.

W dniu 13.02.2023 r. pełnomocnik powódki działając w jej imieniu złożył reklamację dotyczącą umowy kredytu nr (...) z dnia 19.09.2007 r., wzywając jednocześnie bank do zapłaty w terminie 30 dni od dnia otrzymania reklamacji kwoty 293.378,68 zł. Reklamacja została nadana w placówce pocztowej w dniu 13.02.2023 r., zaś odebrana przez adresata w dniu 16.02.2023 r. Pozwany nie udzielił odpowiedzi na reklamację.

Dowód: reklamacja wraz z wezwaniem do zapłaty z dnia 13.02.2023 r., k. 97-98v.; potwierdzenie nadania, k. 99; potwierdzenie doręczenia, k. 100

Ustalony w sprawie stan faktyczny w dużej mierze jest niesporny i oparty na niekwestionowanym przez strony nieosobowym materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy w postaci dokumentacji związanej z udzieleniem kredytu i jego późniejszą spłatą. Sąd uznał wszystkie wyżej wymienione dokumenty za wiarygodne i tym samym okazały się one przydatne w sprawie, stając się podstawą powyższych ustaleń faktycznych. Sąd ustalił stan faktyczny także na podstawie zeznań powódki. Sąd pominął natomiast dowód z opinii biegłego, zawnioskowany przez obie strony, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w całości, zarówno w zakresie ustalenia nieważności stosunku prawnego kredytu, jak też zasądzenia dochodzonej kwoty pieniężnej. Wobec tego, brak było konieczności oceny zasadności powództwa ewentualnego, o którym sąd orzeka tylko wtedy, gdy oddala żądanie zgłoszone jako główne.

Odnosząc się do żądania pozwu, należy wskazać, że powódka może żądać ustalenia przez sąd ustalenia nieważności umowy, gdy mają w tym interes prawny (art. 189 k.p.c.).

W obecnym stanie prawnym interes prawny należy rozumieć szeroko, tzn. nie tylko w sposób wynikający z treści określonych przepisów prawa przedmiotowego, lecz także w sposób uwzględniający ogólną sytuację prawną powódki. Ta podstawowa materialnoprawna przesłanka przepisu art. 189 k.p.c. powinna być obecnie interpretowana z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej w konstytucyjnie określonym zakresie (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).

Wykładnia art. 189 k.p.c., a zwłaszcza użytego w nim pojęcia "interes prawny", musi więc uwzględniać te postanowienia. Udzielenie ochrony przez sąd następuje zawsze ze względu na istniejącą potrzebę uzyskania poprawy w sytuacji prawnej, m.in. przez uzyskanie stanu klarowności i stabilności tej sytuacji. W nowszym piśmiennictwie trafnie podkreślono, że interesu prawnego w żądaniu omawianego ustalenia nie można zakwestionować, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych (możliwych), ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw (sytuacji prawnej) podmiotu występującego z żądaniem ustalenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r. II CK 395/05, LEX nr 192028).

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie powódka posiadała interes prawny w ustaleniu, iż zawarta pomiędzy stronami umowa kredytu jest nieważna. Umowa kredytu została zawarta na wieloletni okres, zawiera zaś klauzule niedozwolone, w wyniku zastosowania których powstał u kredytobiorczyni stan niepewności co do tego, czy umowa obowiązuje i w związku z tym jest zobowiązana nadal do uiszczania rat spłaty kredytu. Kredytobiorczyni ma zatem interes prawny w żądaniu ustalenia, że umowa kredytu jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c., nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy, co do pozostałych części, chyba, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.).

Zgodnie z art. 69 art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2020, poz. 1896 t.j. ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy (ust. 2).

Umowa kredytu łącząca strony została zawarta w takiej postaci, że kredyt został udzielony w walucie polskiej, zaś odwołanie się do waluty franka szwajcarskiego stanowiło jedynie tzw. klauzulę waloryzacyjną.

W tym miejscu rozważyć jednakże trzeba, czy postanowienia umowy łączącej strony zwłaszcza w zakresie ustalenia kursu waluty, niezbędnego do ustalenia wzajemnych zobowiązań stron, mają charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszając jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Uznać należy, że powódka jest konsumentem, albowiem kredyt zaciągnęła na cel nie związany z prowadzeniem działalności gospodarczej ani z działalnością zawodową (tj. na zakup domu jednorodzinnego).

Analizując treść umowy stron wskazać należy, że pozwany Bank zobowiązał się postawić do dyspozycji kredytobiorczyni kredyt w kwocie 260.000 zł w walucie (...). Kredyt wypłacano w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w Rzeczypospolitej Polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla waluty szwajcarskiej według Tabeli kursowej obowiązującej w Banku. Spłata zadłużenia kredytobiorczyni z tytułu kredytu i odsetek następowała w wysokości stanowiącej równowartość kwoty raty kredytu w walucie szwajcarskiej, według obowiązującego w banku w dniu spłaty, kursu sprzedaży dla tej waluty z tabeli kursowej banku.

Zauważyć jednakże należy, że treść umowy nie określa procedury ustalania tych kursów. Zmiana kursu waluty wpływała na spłacane w złotych przez kredytobiorczynię kwoty rat kapitałowo – odsetkowych. Spłata kredytu następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty obowiązujący w Banku w dniu spłaty. Nie ulega wątpliwości, że powódka nie miała żadnego wpływu w zakresie ustalenia kursu waluty, niezbędnego do ustalenia wzajemnych zobowiązań stron, biorąc pod uwagę, że postanowienia określające powyższe stanowią jednocześnie wzorzec umowy. Za prawdziwe uznano twierdzenia, że powódka otrzymała do podpisania umowę przygotowaną przez bank według własnego wzoru.

Z art. 385 ¹ § 3 k.c. wynika domniemanie, że jeżeli przedsiębiorca posługuje się wzorcem umowy, z którego przejmuje postanowienia, te postanowienia nie zostają indywidualnie uzgodnione z konsumentem. Co istotne, zgodnie z § 4 tego artykułu ciężar dowodu obalenia domniemania w niniejszej sprawie spoczywa na przedsiębiorcy posługującym się konkretnym wzorcem. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc w praktyce na przedsiębiorcy, który dąży do wyłączenia postanowienia spod kontroli przewidzianej w art. 385 ¹ k.c.

Zdaniem Sądu, oczywistym w świetle poczynionych ustaleń faktycznych pozostawało, że postanowienia umowy kredytowej stanowiły wzorzec umowy i nie były ustalane indywidualnie z powódką. Fakt, że powódka mogła zapoznać się z treścią umowy, a decyzję o jej zawarciu podjęła samodzielnie, kierując się swoimi własnymi interesami wyrażającymi się chęcią pozyskania kredytu, nie uzasadnia tezy o indywidualnym uzgodnieniu jej postanowień. Faktem jest, że kredytobiorczyni nie występowała do banku z propozycją zmiany treści przedstawionego wzorca umownego, więc nie jest możliwe stwierdzenie, że została pozbawiona możliwości negocjowania treści umowy, jednak nie ulega wątpliwości, że Bank nie sprostał obowiązkowi wykazania, że postanowienia zostały uzgodnione indywidualnie z kredytobiorczynią. Przeciwnie, powódka wystąpiła z wnioskiem kredytowym, a Bank przedstawił wcześniej przygotowany wzór (wzorzec) umowy, pozostawiając kredytobiorczyni jedynie decyzję, czy zawrze z Bankiem umowę w przedstawionym kształcie. Kredytobiorczyni nie miała możliwości zweryfikowania/skorygowania kryteriów przyjętych przez Bank. Wobec powyższego, Sąd przyjął, że klauzule umowne nie były uzgadniane indywidualnie z kredytobiorczynią.

Dla oceny abuzywności należy przejść dalej do zbadania, czy kwestionowane postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki kredytobiorczyni w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jej interesy.

„Dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać także działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale mogą tu wejść w grę także inne aspekty: zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem braku równowagi stron (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15).

Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016r. (Dz.Urz.UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. W ocenie Sądu postanowienia zawierające uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez kredytobiorczynię kredytu do waluty obcej dotyczą głównych świadczeń stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c., co oznacza, że postanowienia takie, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie, podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego (art. 385 ¹ § 1 zd. drugie k.c.).

W razie uznania ich za niedozwolone, a tym samym za niewiążące kredytobiorczynię, która zawarła umowę jako konsument, konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Wprowadzenie do umowy stron „klauzul waloryzacyjnych” spowodowało, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy podlegała wielokrotnemu przeliczaniu z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty przy czym mechanizm ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej w Banku. Oznacza to, że zgodnie z umową Bank miał swobodę w zakresie ustalania kursu waluty, zaś powódka nie miała na ten kurs żadnego wpływu.

Zatem postanowienia, o których mowa, nie były uzgodnione indywidualnie z powódką w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. Jak wynika z przedłożonej umowy, została ona poinformowana o ryzyku zmiany kursu i zadeklarowała zgodę na poniesienie tego ryzyka, jednakże czym innym jest zgoda na poniesienie ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty, a czym innym jest swobodne ustalanie tego kursu przez jedną ze stron. Nadto, podkreślić należy, iż z samego faktu podpisania tego rodzaju oświadczeń nie można wywodzić, że powódka miała rzeczywistą wiedzę na temat mechanizmu waloryzacji. Oświadczenia były bowiem nieodłączną częścią umowy kredytu, a odmowa ich podpisania wiązała się z odmową udzielenia kredytu. Kredytobiorcy nie mieli innej możliwości niż podpisać umowę kredytu jako całość (tj. łącznie z oświadczeniami), jeśli chcieli uzyskać kredyt. To samo dotyczy również wszelkich oświadczeń podpisanych przez powódkę przed zawarciem umowy kredytu. Nadto, oświadczenia te stanowiły jedynie gotowy wzorzec banku, nie odzwierciedlały więc ani wiedzy powódki o ryzyku kursowym, ani faktu spełnienia obowiązku informacyjnego przez bank.

Ponieważ sposób ustalania kursów walut nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank według kryteriów, na które powódka nie miała żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron. Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy – tu pozwanego Banku. Takie ukształtowanie umowy spowodowało, że po zawarciu umowy powódka miała ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości kwoty, jaka zostanie jej wypłacona, a następnie wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku wykonywania umowy określić miał bank.

Zdaniem Sądu taka konstrukcja umowy, prowadzi do wniosku, że postanowienia dotyczące kursu waluty właściwego dla wzajemnych rozliczeń stron były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powódki jako kredytobiorcy w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Takie rozwiązania pozostawiały, bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości zadłużenia powódki przez pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r. sygn. akt: I CSK 242/18). Zatem w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...), pkt 44, podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba, że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi. Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie z tym stanowiskiem nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów. Pozostawałoby to także w sprzeczności z bytem klauzuli waloryzacyjnej jako świadczenia głównego kredytobiorczyni. W przedmiotowej sprawie brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.). Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność umowy. Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron.

W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powodów równowartość określonej kwoty (...) w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jakiego miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinna zwrócić kredytobiorczyni. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że umowa jest niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem i z tego względu nieważna (art. 58 k.c.).

Potwierdzeniem trafności takiego stanowiska jest uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r. (sygnatura III CZP 25/22), według której w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, iż miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów (pkt 1), w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie (pkt 2). Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Obok żądania ustalenia nieważności umowy kredytu, powódka dochodziła również zapłaty na jej rzecz kwoty 293.378,68 zł.

W tym miejscu należy jednak odnieść się do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia powódki. W ocenie Sądu, zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Jak wynika bowiem z orzecznictwa Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (por. wyrok SN z 16.02.2021 r., III CZP 11/20, L.), przedawnienie roszczenia restytucyjnego konsumenta nie może rozpocząć biegu zanim konsument dowiedział się lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia.

Nadto, roszczenie powódki o zapłatę nie ma charakteru okresowego, a jest zobowiązaniem bezterminowym, obejmującym zwrot nienależnie spełnionego świadczenia (art. 410 § 1 k.c.) i staje się wymagalne w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zd. 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c.).

Świadczenia spełnione na podstawie umowy kredytu zawierającej klauzule abuzywne, podlegają zwrotowi stosownie do reżimu zwrotu nienależnego świadczenia, co dotyczy także reguł przedawnienia wynikających zeń roszczeń. Co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę - konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie. Dopiero bowiem wówczas można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (na pewne podobieństwo przypadku do condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § zd.1. k.c.).

Za datę od jakiej należy liczyć bieg przedawnienia należy uznać 2023 r. kiedy to powódka powzięła wiedzę, że zawarta przez nią umowa zawiera klauzule abuzywne, a następnie podjęła odpowiednie kroki zmierzające do rozliczeń z bankiem (tj. złożyła reklamację). Wobec tego, bieg przedawnienia należało liczyć od 2023 r., a zatem roszczenie powódki nie może być uznane za przedawnione.

W ocenie Sądu, rację ma powódka, że skoro zastosowanie przez bank w umowie kredytu klauzul indeksacyjnych doprowadziło do uznania umowy kredytu za nieważną to bank jest zobowiązany do zwrócenia kredytobiorczyni równowartości wszystkich środków tytułem spłaty rat kredytu jak również tytułem składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego. Powódce przysługuje zatem prawo do żądania ich zwrotu w oparciu o art. 405 w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c.

Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. III CZP 11/20, L.).

Sąd w tym składzie stoi na stanowisku, że jeśli w wyniku zawarcia umowy każda ze stron spełniła świadczenie na rzecz drugiej strony, to w przypadku nieważności umowy, bądź też w przypadku przyjęcia jej upadku wobec braku możliwości jej utrzymania po wyeliminowaniu postanowień abuzywnych, każda z nich ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia – bank o zwrot kwoty przekazanego kredytu, a kredytobiorca o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytowej.

Zgodnie bowiem z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 k.c.). Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Na skutek powyższego ustalenia umowy za nieważną i wobec żądania powódki zapłaty kwoty pieniężnej, Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 293.378,68 zł jako zwrot środków, które kredytobiorczyni uiściła na rzecz banku z tytułu umowy kredytowej, przy czym wysokość kwoty wynikała z zaświadczenia banku w okresie wskazanym w powództwie.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. i zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty dochodzonej pozwem od dnia 16.03.2023 r. tj. od dnia następującego po upływie 30 dni od odbioru przez pozwanego reklamacji powódki.

Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie II sentencji wyroku.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powódka reprezentowana była w postępowaniu przez pełnomocnika będącego adwokatem w związku z czym zastosowanie znajdą także przepisy art. 98 § 3 k.p.c.

Na podstawie § 15 ust. 1 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 września 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. poz. 615, z późn. zm.) zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i jego wkład pracy w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust. 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 2-4. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. Zgodnie z § 2 pkt 7 stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy: powyżej 200.000 do 2.000.000 zł – 10.800 zł.

Oprócz wynagrodzenia pełnomocnika sąd zasądził również od pozwanego na rzecz powódki zwrot opłaty od pozwu w wysokości 1.000 zł, a także opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł. Razem kwotę 11.817 zł, stąd też orzeczono jak w punkcie III sentencji wyroku.