Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Świdnicy

POSTANOWIENIE

Dnia 21 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Agnieszka Terpiłowska

SO Maciej Ejsmont

Protokolant: Agnieszka Ingram-Ciesielska

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2017 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku A. W.

przy udziale P. W.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku

z dnia 16 marca 2017r., sygn. akt I Ns 1269/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu
w Ś. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

(...)

Sygn. akt II Ca 483/17

POSTANOWIENIE

Dnia 21 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Agnieszka Terpiłowska

SO Maciej Ejsmont

Protokolant: Agnieszka Ingram-Ciesielska

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2017 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku A. W.

przy udziale P. W.

o podział majątku wspólnego

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku

z dnia 16 marca 2017r., sygn. akt I Ns 1269/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu
w Ś. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

(...)

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. W. wniosła o:

1.  ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków wnioskodawczyni i uczestnika P. W. wchodził lokal mieszkalny nr (...) położony w Ś. przy ul. (...), (...);

2.  dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, że nieruchomość przyznać na własność uczestnika;

3.  Zasądzenie 100.000 zł od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty przysługującej jej równowartości udziału w majątku wspólnym

4.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

W uzasadnieniu pozwu wnioskodawczyni podniosła, że strony zawarły związek małżeński w dniu 2.06.2007r, w dniu 10.07.2010r ustanowiły rozdzielność majątkową a następnie małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód. W czasie trwania małżeństwa jednym wartościowym składnikiem majątku wspólnego był lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w Ś.. Umową darowizny z 20.08.2009r wnioskodawczyni podarowała uczestnikowi przedmiotową nieruchomość do jego majątku osobistego. W ocenie wnioskodawczyni umowa ta jest ex lege nieważna, jako sprzeczna z art. 35 zd. 1 kro. W okolicznościach sprawy przekazanie w srodze darowizny lokalu mieszkalnego prowadziło de facto do podziału majątku wspólnego. Wartość rynkowa lokalu wynosi 200.000 zł i wnioskodawczyni zaproponowała przyznanie uczestnikowi własności nieruchomości za jednoczesna spłata wnioskodawczyni w kwocie 100.000 zł

Uczestnik postępowania w odpowiedzi na wniosek wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek wskazał, iż umowa darowizny nie była umową o podział majątku. Jeśli bowiem strony chciałyby dokonać podziału majątku to najpierw zawarły by u notariusza umowę o rozdzielności majątkowej a następnie umowę o podział majątku. Uczestnik potwierdził, iż umową darowizny przekazane zostało mu również mieszkanie stanowiące majątek osobisty wnioskodawczyni – mieszkanie w Ś. przy ul (...). Z ostrożności procesowej uczestnik wskazał, iż mieszkanie nie było więcej warte niż 140.000 zł a od momentu kiedy uczestniczka porzuciła go w 2009r. spłacał dwa kredyty – jeden zaciągnięty na zakup spornego mieszkania a drugi na jego remont. Łącznie jak wskazal uczestnik spłacił 87.270 zł.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 marca 2017r. Sad Rejonowy w Świdnicy oddalił wniosek oraz wnioski o zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 30 września 2010r. wydanym w sprawie o sygnaturze (...)Sąd Okręgowy w Świdnicy rozwiązał zawarte w dniu 2 czerwca 2007 roku małżeństwo stron przez rozwód. Wyrok uprawomocnił się z dniem 22 października 2010 roku.

W dniu 10 sierpnia 2010 roku strony zawarły umowę majątkową małżeńską, w której z dniem 10 sierpnia 2010 roku ustanowiły rozdzielność majątkową.

W trakcie wspólności ustawowej w dniu 26 września 2008 roku strony nabyły nieruchomość w postaci lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w Ś., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Świdnicy prowadzi księgę wieczystą (...).

W dniu 20 sierpnia 2009 roku umową darowizny wnioskodawczyni darowała wnioskodawcy do jego majątku osobistego lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w Ś. (stanowiący majątek osobisty wnioskodawczyni) oraz lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w Ś..

Od marca 2009 strony nie mieszkały razem. Na dzień rozwiązania wspólności majątkowej strony nie posiadały żadnych składników majątku wspólnego. Od sierpnia 2009 roku strony nie prowadziły wspólnego gospodarstwa, każdy żył na własny rachunek.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, iż wniosek podlegał oddaleniu.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r. i o.) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Takie brzmienie przepisu pozwala przyjąć domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.), że przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej zostały nabyte na rzecz małżeńskiej wspólności majątkowej (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 roku, sygn. akt IV CKN 1721/00). Oznacza to, że do czasu przeprowadzenia dowodu przeciwnego wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w czasie trwania małżeństwa uważane są za składnik majątku wspólnego.

Ustrój wspólności ustawowej łączył strony od dnia zawarcia związku małżeńskiego tj. 2.06.2007 roku do dnia 10.07.2010 roku (data ustanowienia rozdzielności majątkowej).

Zgodnie z treścią art. 567 §3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Tak więc sąd ustala skład i wartość majątku wspólnego (art. 684 k.p.c.), z tym, że stan majątku ustala się według stanu istniejącego w dacie ustania wspólności majątkowej, zaś wartość z chwili dokonania podziału. Jeżeli brak jest podstaw do wydania postanowienia działowego na podstawie zgodnego stanowiska stron do działu majątku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności. Zgodnie z treścią art. 212 §2 k.c. rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów k.p.c.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż z zeznań stron wynikało, że na dzień ustania wspólności majątkowej strony nie posiadały żadnych składników majątku wspólnego. Od marca 2009 roku strony nie mieszkały już razem, zaś nieruchomość, która stanowiła jedyny składnik majątku wspólnego stała się zgodnie z umową darowizny składnikiem majątku osobistego uczestnika. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż nie można się zgodzić z argumentacją wskazaną we wniosku, co do faktu, że umowa darowizny była faktycznie podziałem majątku wspólnego przed ustaniem wspólności majątkowej i jako sprzeczna z prawem jest nieważna.

Art. 35 zd. 1 kro, na który powołuje się wnioskodawczyni wskazuje, że w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego, jednak ani ten przepis, ani żaden inny nie zakazuje dokonywania darowizn pomiędzy małżonkami do ich majątków osobistych. Małżonkowie mogą dysponować posiadanym majątkiem w dowolny sposób, w tym także darować składniki majątkowe do majątku osobistego jednego z małżonków. Okoliczność, że czynność taka obejmuje jedyny składnik majątku nie przesądza o tym, że jest ona bezskuteczna. Po takiej darowiźnie wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami nadal trwa i możliwym jest, że strony nabędą inne składniki majątku. Ponadto podkreślić należało, że nie zawsze małżonkowie posiadają składniki majątku wspólnego – np. mieszkają w wynajmowanym i wyposażonym mieszkaniu lub z rodzicami, a dochody wydają na bieżące potrzeby.

Słusznie w ocenie Sądu pierwszej instancji podnosił uczestnik w odpowiedzi na wniosek, że skoro umowa darowizny nie została unieważniona to jest ważna i skuteczna. Wnioskodawczyni nie podnosiła zaś żadnych okoliczności, które uzasadniałyby unieważnienie umowy. Wskazać należało również, że zarówno z treści podpisanego w dniu 20.08.2009 roku, jak i z samej nazwy umowy wynika, że strony miały świadomość, co jest przedmiotem aktu notarialnego. Potwierdzały to także zeznania stron – wnioskodawczyni zeznała, że chciała zostawić wszystko mężowi i odejść. Wnioskodawczyni wprawdzie zeznała, że już w dniu darowizny strony umówiły się, że po sprzedaży mieszkania podzielą się pieniędzmi, jednak uczestnik zaprzeczył takiej okoliczności. Tym samym to wnioskodawczyni powinna wykazać, że rzeczywiście strony już w chwili darowizny mieszkania poczyniły ustalenia, z których wynikałby obowiązek zwrotu połowy wartości mieszkania. Nie były przekonujące w ocenie Sądu pierwszej instancji zeznania wnioskodawczyni, że nie sprzedali tego mieszkania od razu, bo było wynajęte. Gdyby rzeczywiście strony chciały dokonać podziału majątku wspólnego i podzielić się pieniędzmi można było np. wypowiedzieć umowę najmu lub poczekać do jej zakończenia. Uczestnik zaprzeczył aby darowizna miała być rozliczeniem majątku wspólnego – uważa, że otrzymał darowiznę jako dowód miłości – że wnioskodawczyni jeszcze do uczestnika wróci. Przeciwko uznaniu, że darowizna miała na celu podział majątku wspólnego świadczyła także okoliczność, że tym samym aktem notarialnym wnioskodawczyni darowała uczestnikowi także drugie mieszkanie – położone w Ś. przy ul. (...), które przecież nie stanowiło składniku majątku wspólnego. Wnioskodawczyni nie potrafiła wyjaśnić dlaczego strony nie ustanowiły wtedy rozdzielności majątkowej.

Wnioskodawczyni nie wskazała na żadne okoliczności, które powodowały by nieważność umowy darowizny. Tym samym uznać należało, że jest ona ważna i skuteczna.

Tym samym – jak wynika z zeznań stron – na dzień rozwiązania wspólności majątkowej strony nie posiadały żadnych wspólnych składników majątkowych. Wnioskodawczyni zeznała, że od 2009 roku nie prowadzili wspólnego gospodarstwa, każdy żył na własny rachunek. Także z zeznań uczestnika wynika, że strony nie posiadał żadnych składników majątku wspólnego w chwili ustania wspólności ustawowej.

W związku z powyższym - skoro brak było przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego, które mogłyby podlegać podziałowi w drodze orzeczenia sądowego wniosek w ocenie Sądu pierwszej instancji należało oddalić.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekła na podstawie art. 520 §1 k.p.c. i oddalone zostały wnioski stron o zwrot kosztów postępowania.

Apelację od postanowienia złożyła wnioskodawczyni zaskarżając postanowienie w całości i zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1.  art. 233 § poprzez sprzeczną z doświadczeniem życiowym i dowolną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego polegającą na:

- uznaniu, że przekazany przez wnioskodawczynię w drodze darowizny z dnia 20.08.2009r. uczestnikowi do majątku osobistego lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w Ś., wchodzącego uprzednio w skład majątku wspólnego i wyczerpującego ten majątek nie stanowiło de facto podziału majątku wspólnego małżonków, a w konsekwencji umowa darowizny tego mieszkania dokonana w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej nie była nieważna i mieszkanie to nie stanowi majątku wspólnego podlegającego podziałowi w niniejszym postępowaniu, podczas gdy za taką oceną przemawiają wszystkie okoliczności sprawy w szczególności fakt, że w/w mieszkanie było jedynym składnikiem majątku wspólnego, co zgodnie przyznały obie strony podczas przesłuchania, uczestnik w zamian za przejęcie lokalu zobowiązał się do spłaty pożyczek hipotecznych zaciągniętych wspólnie przez małżonków, w trakcie dokonywania darowizny małżonkowie pozostawali w faktycznej separacji od wielu miesięcy zakończonej ich późniejszym rozwodem, jak również fakt jednoczesnego przekazania w drodze darowizny uczestnikowi drugiej nieruchomości położonej przy ul (...) w Ś. będącej wcześniej przedmiotem wyłącznej własności wnioskodawczyni i przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego wspólnych zobowiązań;

- uznaniu za wiarygodne zeznań uczestnika, który twierdził, że lokal mieszkalny przy ul. (...) w Ś. został mu podarowany przez wnioskodawczynię jako dowód miłości, podczas gdy małżonkowie w chwili dokonania darowizny od przeszło 6 miesięcy pozostawali już w faktycznej separacji, ich relacje były złe, niedługo potem ich związek został rozwiązany przez rozwód, a wnioskodawczyni zaprzeczyła, aby taki był powód darowizny

2.  art. 278 § 1 k.p.c. w z w. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego – rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność ustalenia wartości lokalu mieszkalnego wchodzącego do majątku wspólnego stron tj. lokalu położonego w Ś. przy ul. (...), podczas gdy przy braku konsensusu stron, co do wartości tego mieszkania przeprowadzenie tego dowodu było istotne i konieczne;

3.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie odniesienie się w treści uzasadnienia do uzgodnień wnioskodawczyni i uczestnika, że w związku z dokonaniem darowizny uczestnik będzie spłacać pożyczki hipoteczne zaciągnięte wspólnie przez małżonków, podczas gdy jest to istotny fakt dla sprawy obrazujący rzeczywisty zamiar małżonków przy dokonywaniu darowizny z dnia 20.08.2009r. by jeszcze w trakcie trwania wspólności małżeńskiej podzielić majątek wspólny i dokonać wszystkich wzajemnych rozliczeń

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 35 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie i sprzeczne z tym przepisem uznanie za ważną umowy darowizny nieruchomości przy ul. (...) w Ś. do majątku osobistego uczestnika zawartej dnia 10.08.2009r, która to umowa stanowiła de facto niedopuszczalny podział majątku wspólnego w trakcie trwania wspólności majątkowe, a w konsekwencji uznanie, że na dzień ustania wspólności majątkowej w dniu 10.08.2010r. w majątku stronnie było żadnych rzeczy podlegających podziałowi.

Mając na uwadze przedstawione zarzuty, Wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez:

1.  ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków A. W. i P. W. na dzień ustania wspólności majątkowej tj. 10.08.2010r. wchodził lokal mieszkalny nr (...) składający się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki i przedpokoju o powierzchni użytkowej (...) położony w Ś. przy ul. (...), dla którego to lokalu Sąd Rejonowy w Świdnicy V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...);

2.  dopuszczenie dowodu z opinii biegłego – rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność ustalenia wartości lokalu mieszkalnego opisanego wyże;

3.  dokonanie podziału majątku wspólnego opisanego w pkt 1 w ten sposób, że nieruchomość lokalowa przypadnie na wyłączną własność uczestnika;

4.  zasądzenie 100.000 zł od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty przysługującej jej równowartości udziału w majątku wspólnym, a w razie ustalenia przez Są, że wartość lokalu mieszkalnego opisanego w pkt 1 jest inna niż 200.000 z, zasadzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni połowy ustalonej wartości tego mieszkania;

5.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postepowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość położona przy ul. (...) w Ś., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) została sprzedana przez uczestnika postępowania P. W. na podstawie umowy z dnia 5.11.2010r. B. C.

Dowód: odpis zupełny księgi wieczystej (...), k: 35-39

Nieruchomość położona przy ul (...) w Ś., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), została sprzedana przez uczestnika postępowania, na podstawie umowy z dnia 19 sierpnia 2015r. E. B.. Z odpisu zupełnego księgi wieczystej wynika, iż w Dziale IV wpisano hipotekę umowną kaucyjną na sumę 105.000 zł w oparciu o zawartą umowę pożyczki z dnia 3 września 2008r. Pożyczka została spłacona przez uczestnika postepowania w całości, i obciążająca nieruchomość hipoteka została wykreślona 7.09.2010r.

Dowód: odpis zupełny księgi wieczystej (...), k: 40-43,

zaświadczenie (...) Bank (...) z dnia 7.09.2016r., k: 20

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest uzasadniona i zarzuty w zakresie, w jakim wnioskodawczyni wskazuje na naruszenie treści przepisów art. 233 § 1 k.p.c. i w konsekwencji art.35 § 1 kro skutkowały uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania w oparciu o treść art. 386 § 4 k.p.c.

Obowiązująca zasada pełnej apelacji pozwala Sądowi drugiej instancji w granicach zaskarżenia (art. 378 § 1 k.p.c.) na kontrolę zaskarżonego rozstrzygnięcia i w razie potrzeby na dokonanie własnych ustaleń w zakresie stanu faktycznego, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego (art. 382 k.p.c.) oraz na wydanie orzeczenia merytorycznego. Jednakże w niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji obowiązany byłby do dokonania ustaleń faktycznych oraz oceny prawnej żądania w pełnym zakresie, co doprowadziłoby do zastąpienia przez Sąd Okręgowy Sądu pierwszej instancji i pozbawienia stron prawa do rozstrzygnięcia sprawy przez dwie instancje (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2014r. II CZ 8/14, LEX 1483949).

Sąd pierwszej instancji błędnie ocenił ważność zawartej umowy darowizny z dnia dniu 20 sierpnia 2009r. mimo prawidłowych ustaleń, co do czynności faktycznych i prawnych podejmowanych przez uczestników postępowania w trakcie trwania ustawowej wspólności majątkowej. Prawidłowe pozostawały ustalenia Sądu pierwszej instancji w zakresie wspólnego pożycia stron do marca 2009r., zawarcia umowy darowizny w dniu 20.08.2009r., umowy majątkowej małżeńskiej w dniu 10 sierpnia 2010r. i rozwodu orzeczonego w dniu 30 września 2010r. Sąd Okręgowy uzupełnił ustalenia Sądu pierwszej instancji i powyższe ustalenia stanowiły podstawę rozstrzygnięcia.

Błędne pozostawały wnioski, jakie Sąd pierwszej instancji wyciąga z częściowo prawidłowo ustalonego stanu faktycznego w sprawie. Należy podkreślić, iż skutkiem podjętych przez strony czynności zarówno majątek dorobkowy został podzielony przed ustaniem wspólności majątkowej jak i przed rozwodem zostały spłacone wspólne długi obciążające małżonków. Należy wskazać, iż wnioskodawczyni w sposób konsekwentny podkreślała skutki zawartej umowy darowizny - w postaci podziału jedynego majątku dorobkowego stron - jaki stanowiła nieruchomość położona w Ś. przy ul. (...). Wnioskodawczyni wskazała również, iż dokonała jednocześnie na rzecz uczestnika postępowania darowizny innej nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...) wchodzącej już jedynie w skład jej majątku odrębnego. W ocenie Sądu pierwszej instancji czynność ta została logicznie wyjaśniona przez uczestnika i uzasadnieniem powyższych czynności pozostawała miłość stron i prognozy na przyszłe wspólne życie. Należy podkreślić, iż wyjaśnienie to nie znajduje uzasadnienia w okolicznościach sprawy. Strony przed zawarcie umowy darowizny nie mieszkały wspólnie od pół roku. Po zawarciu umowy również nie podjęły wspólnego życia. W dalszej kolejności zawarły umowę majątkowa małżeńską, co pozostaje logiczną konsekwencją rozstania stron. Wnioskodawczyni tłumaczyła zawarcie tej ostatniej umowy chęcią zawarcia nowej umowy na zakup mieszkania już wyłącznie dla siebie. Uczestnik nie wyjaśnił logicznie własnego konsekwentnego działania. Potwierdził, iż spłacił wspólne zobowiązania stron i sprzedał mieszkanie uprzednio wchodzące do majątku dorobkowego stron dwa miesiące po orzeczonym rozwodzie. Na podstawie odpisów z ksiąg wieczystych Sąd Okręgowy ustalił daty zbycia obu mieszkań i terminy spłaty obciążającej mieszkanie wnioskodawczyni hipoteki. Uczestnik postępowania nie kwestionował, iż kredyt zaciągnięty na remont wspólnego mieszkania stron został zabezpieczony na majątku odrębnym wnioskodawczyni – nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...). Jedynym zatem logicznym wytłumaczeniem jednoczesnej darowizny obu mieszkań pozostaje jak wskazywała wnioskodawczyni chęć rozliczenia wspólnych zobowiązań stron.

Dla Sądu Okręgowego najważniejszy pozostawał skutek, jaki osiągnęli uczestnicy postępowania zawierając umowę darowizny – doprowadzili do podziału majątku dorobkowego przed ustaniem wspólności majątkowej, co należało uznać za niedopuszczalne w rozumieniu art. 35 kro (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6.06.1975r., III CRN 134/75, Legalis). Zasadnie Sąd pierwszej instancji wskazywał na dopuszczalność przesunięć majątkowych pomiędzy małżonkami w trakcie trwania wspólności ustawowej. Jednakże sprzeczne z przepisem art. 35 kro i w konsekwencji nieważne pozostają takie czynności, odnoszące się do składników majątku wspólnego, których cel i treść wskazują, iż zmierzają do podziału majątku wspólnego w trakcie trwania wspólności ustawowej (por. uchwała Sądu Najwyższego - z dnia 10.04.1991r, III CZP 76/90, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27.03.2001r., IV CKN 289/00, Legalis).

W okolicznościach sprawy należało uznać, iż zawarta umowa darowizny z dnia 20 sierpnia 2009r. nieruchomości położonej w Ś. przy ul. (...). pozostawała jako sprzeczna z art. 35 kro bezwzględnie nieważna w rozumieniu art. 58 k.c. W takiej sytuacji należało stwierdzić, iż w skład majątku dorobkowego (na skutek stwierdzenia nieważności umowy darowizny), w chwili zniesienia ustawowej wspólności majątkowej, wchodziła nieruchomość położona w Ś. przy ul. (...).

Nie można jednak uznać, iż nadal możliwe jest uwzględnienie wniosku i ustalenie, że w skład majątku dorobkowego stron wchodzi powyższa nieruchomość i dokonanie majątku wspólnego w sposób proponowany przez wnioskodawczynię – poprzez przyznanie nieruchomości na własność uczestnikowi postępowania. Bezsporną okolicznością w sprawie pozostawało, iż nieruchomość została sprzedana przez uczestnika postępowania. Rozstrzygnięciem natomiast w przedmiocie zniesienia współwłasności mogą być objęci jedynie aktualni współwłaściciele nieruchomości (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13.03.2002, III CKN 411/00, Legalis). W chwili zatem orzekania w sprawie, co najwyżej w majątku wspólnym pozostaje substrat tego majątku.

Sąd pierwszej instancji w tym zakresie nie rozpoznawał wniosku, przyjmując, iż nie ma podstaw do uznania umowy darowizny za nieważną i w konsekwencji nie istnieje majątek podlegający podziałowi. Sąd Okręgowy uchylając sprawę do ponownego rozpoznania nie przesądza o istnieniu majątku dorobkowego stron i konieczności dalszych rozliczeń (z uwagi choćby na zgłoszone roszczenia w zakresie spłaty zobowiązań) ale wskazuje, iż należało uznać umowę darowizny za nieważną i zbadać skład i wartość majątku dorobkowego przy takim założeniu, do czego obowiązany jest Sąd z urzędu.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji zbada istnienie powyższego składnika majątku dorobkowego stron, przy założeniu, iż umowa darowizny pozostawała nieważna a nieruchomość została sprzedana.

Mając powyższe na uwadze na podstawie powołanego przepisu art. 386 § 4 k.p.c. zaskarżone postanowienie zostało uchylone a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy pozostawia Sądowi pierwszej instancji (stosownie do treści art. 108 § 2 k.p.c.).

(...)