Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Świdnicy

POSTANOWIENIE

Dnia 15 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Maria Kołcz

SO Maciej Ejsmont

Protokolant: Elżbieta Janus

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2016r. w Świdnicy

sprawy z wniosku Z. N.

przy udziale J. N.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wałbrzychu

z dnia 2 czerwca 2016 r. sygn. akt VIII Ns 353/15

postanawia:

I.  zmienić zaskar żone postanowienie w pkt III o tyle, że zasądzić od wnioskodawczyni Z. N. na rzecz uczestnika postępowania J. N. 23.800 (dwadzieścia trzy tysiące osiemset złotych) tytułem spłaty udziału w majątku wspólnym , płatną w pięciu równych rocznych ratach po 4.760 ( cztery tysiące s iedemset sześćdziesiąt złotych) do 31 grudnia każdego rok u przy czym pierwsza rata płatna będzie do 31 grudnia 2017 roku oraz uchylić pkt II ;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddalić;

III.  oddalić wnioski uczestników postępowania o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt II Ca 870/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 2 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy w Wałbrzychu ustalił, że w skład majątku wspólnego małżonków Z. N. i J. N. wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w G. przy ul. (...) o wartości 67.600 zł (pkt I), ustalił, że wnioskodawczyni poniosła nakłady na wskazany wyżej lokal w wysokości 20.000 zł (pkt II), przyznał prawo opisane w pkt I wnioskodawczyni bez obowiązku spłat na rzecz uczestnika postępowania (pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny

Wyrokiem z dnia 29 maja 2006 roku Sąd Okręgowy w Świdnicy rozwiązał przez rozwód małżeństwo Z. N. i J. N. zawarte w dniu 28 sierpnia 1976 roku. W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ul. (...). Uczestnik postępowania J. N. przez wiele lat nadużywał alkoholu oraz znęcał się nad wnioskodawczynią i ich wspólnym synem B. N.. Wnioskodawczyni wraz ze swoim synem B. N. poczyniła nakłady na przedmiotową nieruchomość. Wartość rynkowa spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...) wynosi 67 600 zł, natomiast wartość nakładów poniesionych na trwałe ulepszenie tego lokalu mieszkalnego wynosi 20.000 zł.

W oparciu o ustalony w powyższy sposób stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje. Zgodnie z art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Zgodnie natomiast z art. 46 k.r.o., od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Podobną regulację zawiera art. 567 § 3 k.p.c., który przewiduje, że do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Brak podstaw do przyjęcia, że Sąd powinien z urzędu prowadzić postępowanie dowodowe celem ustalenia składników majątku wspólnego byłych małżonków, gdyż to oni mają obowiązek wskazania Sądowi składników ich majątku wspólnego. Sąd oparł się na ich zgodnym oświadczeniu przyjmując, że w skład majątku wspólnego wchodzi jedynie spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego w (...) w W. przy ul. (...) w G.. Na okoliczność, że prawo do tego lokalu należy do majątku wspólnego stron wskazuje także treść decyzji o przydziale lokalu. Należało ustalić wartość stanowiącego majątek wspólny spółdzielczego lokatorskiego prawo do lokalu mieszkalnego oraz wartość poniesionych nakładów, dlatego też Sąd dopuścił w tym zakresie dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości nakazując mu wycenę tego prawa jako wartości rynkowej lokalu oraz nakładów poczynionych przez Z. N. na przedmiotową nieruchomość. W oparciu o opinię biegłej, Sąd ustalił wartość wskazanego wyżej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na 67 600 zł, zaś poczynione przez wnioskodawczynię nakłady określone zostały na kwotę 20.000 zł. Sąd ustalając wartość wskazanego wyżej prawa oparł się na opinii biegłej , która została sporządzona w sposób rzetelny . Sposób określania wartości rynkowej lokatorskiego prawa do lokalu określa art. 11 ust. 2 ^{( 1)} i 2 ^{( 2)} ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jednolity Dz.U. z 2003 roku Nr 119 poz. 1116). Wg tych przepisów, w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu. Przysługująca osobie uprawnionej wartość rynkowa nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię zgodnie z postanowieniami statutu. Wartość spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego określa się w oparciu o wartość rynkową lokalu. Sąd ustalił, że w przedmiotowym lokalu zamieszkuje wnioskodawczyni wraz z synem, którzy wspólnie ponoszą nakłady na niego i ponoszą koszty związane z jego utrzymaniem. Z tej przyczyny prawo to - wobec braku sprzeciwu uczestnika - należało przyznać wnioskodawczyni.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy dokonał podziału małżeńskiego majątku wspólnego uczestników, w ten sposób, że spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w G. przy ul. (...) przyznał wnioskodawczyni oraz w pkt II ustalił, że wnioskodawczyni poniosła nakłady na przedmiotowy lokal w wysokości 20.000 zł.

Kolejną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia była kwestia spłaty uczestnika postępowania, jak ustalił Sąd wartość kwoty spłaty wynosiłaby ok. 23.800 zł. W ocenie Sądu Rejonowego okoliczności niniejszej sprawy uzasadniały pozbawienie uczestnika J. N. spłaty z małżeńskiego majątku wspólnego, w oparciu o przepis art. 5 k.c. O pozbawieniu uczestnika spłaty przesądziło jego zachowanie. Od wielu lat nadużywał alkoholu, znęcał się nad rodziną za co został prawomocnie skazany. Swoim zachowaniem przyczynił się do tego, że rodzina nie mogła funkcjonować normalnie. Prawomocne orzeczenia w sprawach karnych rzutują także na ocenę zachowania uczestnika pod kątem budowania majątku stron. Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka B. N. jak i sposób ich składania, które świadczą o tym, że doznał on traumatycznych przeżyć w związku z postępowaniem uczestnika. Niewątpliwie stwierdzić można, że tylko i wyłącznie dzięki staraniom wnioskodawczyni spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego weszło w skład majątku wspólnego i zostało utrzymane do dnia dzisiejszego. Z zeznań złożonych na rozprawie w dniu 2 czerwca 2016 r. wynika, iż wnioskodawczyni jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego zbierała pieniądze na książeczkę mieszkaniową. Po ślubie cały czas dbała o zachowanie tego prawa poprzez bieżące regulowanie opłat. Uczestnik zaś przez 15 lat, czyli prawie połowę okresu trwania małżeństwa pozostawał bez pracy, otrzymywał jedynie zasiłek, nigdy nie interesował się, czy uczestniczka reguluje na bieżąco opłaty i czy ma z czego to uczynić. Uczestnik ostatecznie wyprowadził się z mieszkania po wyjściu z (...) czyli w 2011 r. Starał się także uzyskać alimenty od członków swojej rodziny: żony i syna, ale powództwa te zostały oddalone. Sąd nie dał wiary twierdzeniom uczestnika o poczynionych nakładach na nieruchomość, gdyż nie zostały one poparte odpowiednimi dowodami, wnioskodawczyni zaś udowodniła poczynione przez siebie i syna nakłady na nieruchomość przedkładając paragony i faktury. Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał żądnie uczestnika spłaty z tytułu podziału wskazanego wyżej prawa za sprzeczne z zasadą sprawiedliwości oraz wspólnego przyczyniania się małżonków do utrzymania substancji majątku wspólnego.

Uczestnik postępowania zaskarżył powyższe postanowienie. Zarzucił :

1.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wybiórczą oraz dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, błędne ustalenie, że uczestnik nie przyczynił się do tworzenia majątku wspólnego

2.  naruszenie art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że zachodzą przesłanki do jego zastosowania na gruncie niniejszej sprawy. W tej sytuacji uczestnik postępowania wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kwoty 23.800 zł, tytułem spłaty jego udziału w majątku wspólnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja uczestnika jest w przeważającej części zasadna i jako taka podlega uwzględnieniu. Na wstępie rozważań podkreślić należy, że uczestnik postępowania nie kwestionował ustalenia Sądu Rejonowego, że wnioskodawczyni poczyniła ze swego majątku osobistego nakłady na majątek wspólny uczestników w wysokości 20.000 zł. Z tej przyczyny okoliczność ta nie była przedmiotem badania w toku postępowania apelacyjnego.

Z powyższym zastrzeżeniem, wskazać należy, że Sąd Rejonowy przeprowadził w sposób prawidłowy postępowanie dowodowe, w oparciu o jego wyniki dokonał właściwego ustalenia stanu faktycznego. Z tej przyczyny ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy przyjmuje za własne. W związku z tym nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., V CKN 348/00, LEX nr 52761, Prok.i Pr. 2002/6/40). Sąd I instancji dokonał częściowo wadliwej oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego. Wadliwość ta dotyczyła uznania, że na gruncie niniejszej sprawy zachodzą przesłanki zastosowania art. 5 k.c. i całkowitego pozbawienia uczestnika spłaty z tytułu podziału majątku wspólnego. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy powołuje się na rozważania prawne Sądu I instancji, przyjmując je za własne.

Dodatkowo Sąd Okręgowy ustalił następujące okoliczności faktyczne:

Wnioskodawczyni utrzymuje się ze świadczenia emerytalno rentowego w wysokości 1569 zł

Dowód: potwierdzenia wypłat k. 14

Uczestnik od września 2011 r. do chwili obecnej zamieszkuje w Z., gdzie wynajmuje mieszkanie. Utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w wysokości 1.304,65 zł.

Dowód: umowa najmu lokalu k. 71 - 75

dokument wypłaty k. 76

Okoliczności powyższe ustalił Sąd Okręgowy w oparciu o treść przywołanych wyżej dokumentów. Nie były one kwestionowane przez uczestników postępowania i nie nasunęły się wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistością.

Zasadnie wskazuje skarżący, że Sąd I instancji dopuścił się obrazy prawa materialnego, tj. art. 5 k.c. poprzez uznanie, że na gruncie niniejszej sprawy zachodzą przesłanki do jego zastosowania w ten sposób, że zasadne byłoby ustalenie, iż uczestnikowi postępowania nie są należne jakiekolwiek spłaty z tytułu podziału majątku dorobkowego uczestników. Sądowi Okręgowemu znany jest, zaprezentowany w orzecznictwie pogląd, że nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków. Dopuszczalność takiej sądowej korekty wysokości tych należności musi być jednak usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2009 r., III CSK 251/08, LEX 507972). Na gruncie niniejszej sprawy takie okoliczności jednak nie zachodzą. Argumentem za pozbawieniem uczestnika jakichkolwiek spłat z tytułu podziału majątku wspólnego nie może być okoliczność, że znęcał się nad rodziną i nadużywał alkoholu, nie dopełniając swych obowiązków rodzinnych. Podkreślić należy, że z tych właśnie przyczyn uczestnik postępowania był skazywany za przestępstwo znęcania się nad rodziną (art. 207 k.k.), i odbył z tego powodu karę pozbawienia wolności. Pozbawianie go dodatkowo spłat z tytułu podziału majątku dorobkowego stanowiłoby dodatkową, niczym nieuzasadnioną, represję. Należy mieć na uwadze, że zasadniczym celem postępowania w przedmiocie podziału majątku dorobkowego jest dokonanie rozliczenia majątkowego byłych małżonków, nie zaś ocena zachowania tychże osób w zakresie realizacji ich obowiązków rodzinnych. Nie ma ono funkcji represyjnych.

Skutecznej podstawy akceptacji stanowiska Sądu Rejonowego nie może też stanowić okoliczność jakoby „tylko dzięki staraniom wnioskodawczyni spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego weszło w skład majątku wspólnego i zostało utrzymane do dnia dzisiejszego”. Po pierwsze, Sąd Rejonowy uwzględnił już szczególne czynienie starań o majątek uczestników przez wnioskodawczynię ustalając, że dokonała ona nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 20.000 zł i uwzględniając to we wzajemnych rozliczeniach uczestników.

Po drugie, wnioskodawczyni nie złożyła wniosku o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym (art. 43 § 2 krio). Oznacza to, że nie znalazła w istocie podstaw do podnoszenia, że na skutek szczególnych okoliczności udział obojga małżonków w powstaniu i utrzymaniu majątku wspólnego był w istotnym stopniu różny. Po trzecie wreszcie, uczestnik postępowania nie przeczy, że od wielu lat nie mieszka w lokalu, którego dotyczy wskazane wyżej prawo, ani też w inny sposób z niego nie korzysta. Służy ono zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych wnioskodawczyni, która przy konserwacji i remontach mieszkania korzysta z pomocy syna. Brak było zatem w tej sytuacji podstaw do tego by uczestnik postępowania partycypował w kosztach utrzymania lokalu w taki sposób jak wnioskodawczyni.

Całokształt powyższych okoliczności przemawia za koniecznością, podzielenia stanowiska apelującego, że jest mu należna spłata w wysokości 23.800 zł, to jest połowy od kwoty 47.600 zł (odpowiadającej z kolei wartości prawa podlegającemu podziałowi - 67.600 zł - pomniejszonej o 20.000 zł – to jest ustalonej przez Sąd Rejonowy i niekwestionowanej przez apelującego wysokości nakładów z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny uczestników).

W dalszej kolejności należało orzec o terminie zapłaty przez wnioskodawczynie na rzecz uczestnika spłaty z tytułu podziału opisanego wyżej majątku (art. 212 §3 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.). Ustalając terminy realizacji spłaty, Sąd Okręgowy uwzględnił wysokości dochodów uzyskiwanych przez wnioskodawczynię oraz fakt, że uczestnik obecnie ma zaspokojone swe potrzeby mieszkaniowe. Z tej przyczyny rozłożono spłatę na pięć równych rocznych rat, płatnych do końca każdego kolejnego roku, począwszy od roku 2017. Wnioskodawczyni będzie zatem dysponowała całym rokiem na zebranie kwoty na pokrycie pierwszej raty. Okoliczności te wskazywały jednocześnie, że nie zasługiwało na uwzględnienie żądanie apelacji zasądzenia na rzecz uczestnika jednorazowej spłaty. Jednocześnie, wskazać należy, że niecelowe było zamieszczanie w postanowieniu orzeczenia o ustalonej wysokości nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny. W tej sytuacji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w pkt I i II.

Wobec faktu, że w toku postępowania żadne z uczestników nie utrzymało się w całości ze swymi żądaniami oddalono ich wnioski o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)