Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Świdnicy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2013r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Alicja Chrzan

SO Małgorzata Mróz

Protokolant: Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2013r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa M. J.

przeciwko (...) SA w W.

o zapłatę 20.000zł

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Kłodzku

z dnia 15 listopada 2012r., sygn. akt I C 811/11

I oddala apelację;

II zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda 300zł kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy w Kłodzku zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda M. J. kwotę 5.00 zł z ustawowymi odsetkami od 14 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty (pkt I), oddalił dalej idące powództwo (pkt II), nakazał zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Kłodzku kwotę 60,75 zł, a powodowi kwotę 250 zł - tytułem niewykorzystanej zaliczki na wynagrodzenie biegłej (pkt III i IV) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.100,44 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 02 września 2000 r. w wyniku wypadku śmierć poniosła siostra powoda, co wywołało u niego poczucie smutku i bezsilności. Zareagował pobudzeniem, stereotypią zachowania i oznakami stanu zamroczenia (chodził w kółko). Stan ten, kwalifikowany, jako reakcja fizjologiczna na stres, trwał kilka godzin. Otrzymał wsparcie od innych członków rodziny. Przez pół roku dokuczała mu bezsenność, bał się zasnąć, aby nie śniły mu się koszmary z wypadku. Odczuwał zmiany ciśnienia tętniczego, na które choruje od 10 roku życia. Nie korzystał z pomocy psychologa lub psychiatry. Po upływie pół roku nastąpił u powoda powrót do równowagi. Faza żałoby zakończyła się do roku od śmierci siostry, przebieg żałoby był niepowikłany. Śmierć siostry nie zaburzyła funkcjonowania powoda, nie spowodowała konieczności leczenia psychiatrycznego czy terapii psychologicznej. W związku z tym zdarzeniem powód nie doznał uszczerbku na zdrowiu w aspekcie psychologicznym lub psychiatrycznym. Reakcja psychiczna, związana z utratą więzi rodzinnej z siostrą mieści się w granicach normalnej reakcji psychofizycznej osoby, która utraciła osobę bliską, nie będąca dzieckiem, współmałżonkiem lub rodzicem.

Przed śmiercią, starsza o 12 lat siostra powoda A., mieszkała wraz z nim, siostrą oraz ich rodzicami. Często opiekowała się powodem, przyprowadzała go ze szkoły, pomagała mu w lekcjach. Śmierć dziewczyny była szokiem, wielką tragedią Rodzina pogrążyła się w rozpaczy, często wracali w rozmowach do tego zdarzenia. Powód wycofał się, wyciszył, miał mniej chęci do życia, do dzisiaj odczuwa żal i tęsknotę za siostrą.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione. Pozwany, jako ubezpieczyciel sprawcy wypadku, nie zaspokoił roszczeń powoda w postępowaniu likwidacyjnym. Sąd wskazał, że po wprowadzeniu art. 446 § 4 k.c. (ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 116, poz. 731, obowiązująca od dnia 3 sierpnia 2008r.), podstawę dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę, doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r., w następstwie naruszenia deliktem dobra osobistego, w postaci szczególnej więzi rodzinnej, łączącej powoda ze zmarłą, stanowi art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., co jest zgodne z jednolitą co do zasady linią orzeczniczą Sądu Najwyższego. Działanie sprawcy naruszyło dobro osobiste powoda, jakim jest życie i więź rodzinna. Źródłem krzywdy jest czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Naruszenie dobra osobistego powoda (członka najbliższej rodziny) jest nierozerwalnie związane ze zdarzeniem w postaci czynu niedozwolonego. W konsekwencji, ubezpieczyciel sprawcy czynu niedozwolonego, zaistniałego przez dniem 3.08.2008r. (wprowadzenie art. 446§4 kc), w wyniku którego doszło do śmierci, jest legitymowany biernie w zakresie roszczeń, wynikających z naruszenia dobra osobistego najbliższych członków rodziny zmarłego. Sprawca może odpowiadać na podstawie art. 24§1 kc w zw. z art. 448 kc za szkody niemajątkowe, powstałe na skutek naruszenia dobra osobistego tych osób w postaci życia rodzinnego. W ocenie Sądu I instancji zakres i stopień naruszenia dobra osobistego powoda, mając na uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny, uzasadniają przyznanie mu zadośćuczynienia pieniężnego w wysokości 5000 zł. W dalszej części powództwo podlegało oddaleniu, ponieważ żądanie zapłaty tytułem zadośćuczynienia wyższej kwoty, należało uznać za wygórowane i nieadekwatne do rozmiarów krzywdy. Powołując się na przeprowadzony dowód z opinii biegłego Sąd wskazał, że śmierć siostry nie wpłynęła zaburzająco na funkcjonowanie powoda (np. przed śmiercią siostry nie kontynuował nauki po szkole podstawowej, po jej śmierci ukończył szkołę średnią), nie spowodowała konieczności leczenia psychiatrycznego czy terapii psychologicznej. Nie doznał uszczerbku na zdrowiu w aspekcie psychologicznym lub psychiatrycznym. Po upływie pół roku od zdarzenia nastąpił u powoda powrót do równowagi. Faza żałoby zakończyła się do roku od śmierci siostry, a przebieg żałoby nie był powikłany. Jego reakcja psychiczna, związana z utratą więzi rodzinnej z siostrą, mieściła się w granicach normalnej reakcji psychofizycznej osoby, która utraciła osobę bliską, nie będąca dzieckiem, współmałżonkiem lub rodzicem.

Powyższe orzeczenie zaskarżył pozwany , zarzucając mu :

1. naruszenie prawa materialnego art. 448 k.c. w związku z art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c. oraz § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, poprzez przyjęcie, że strona pozwana jako ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej kierującego pojazdem mechanicznym ponosi odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych powoda, pomimo że powodowi nie przysługują bezpośrednie roszczenia z tytułu przestępstwa drogowego, zaś osoba najbliższa dla poszkodowanego, który poniósł śmierć w związku z popełnionym przestępstwem może, w ramach obowiązku naprawienia szkody, dochodzić tylko roszczeń, które mu bezpośrednio przysługują z tytułu przestępstwa, którego następstwem była śmierć poszkodowanego, zwłaszcza że katalog dóbr podlegających ochronie gwarancyjnej w ramach zawartej umowy ubezpieczenia OC i § 10 ust. 1 w/w Rozporządzenia Ministra Finansów wylicz enumeratywnie chronione dobra, nie przewidując obowiązku odszkodowawczego za takie dobro jak naruszenie dobra osobistego w postaci zerwania życia rodzinnego,

2. naruszenie prawa materialnego art. 448 k.c. w związku z art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c. i art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że powód udowodnił istnienie więzi emocjonalnej między nim a siostrą, której zerwanie spowodowało naruszenie dobra osobistego powoda uzasadniającego przyznanie na jego rzecz zadośćuczynienia, w sytuacji, gdy przeprowadzone postępowanie dowodowe w jakikolwiek sposób nie wykazało rodzaju naruszonego dobra, w szczególności w toku złożonych zeznań powoda i świadka poza lakonicznymi twierdzeniami nie udowodnione zostało istnienie silnej i pozytywnej więzi emocjonalnej, a w konsekwencji naruszenia tego dobra osobistego powoda wskutek jej zerwania,

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego mających uzasadnienie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i zważył co następuje :

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Jak wynika z ugruntowanego stanowiska judykatury oraz doktryny najbliższym członkom rodziny zmarłego wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia przysługuje roszczenie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008r. (vide : uchwała Sądu Najwyższego z 13 lipca 2011r., III CZP 32/11, OSNC 2012/1/10, wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91, wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, LEX nr 1164718, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 27 kwietnia 2012 r., I ACa 281/12, LEX 1171322). Choć pozwany ma prawo nie zgadzać się z ukształtowaną linią orzeczniczą, to jednak Sąd Okręgowy w Świdnicy w pełni ją akceptuje i uznaje za trafną. Jednostkowe orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 lipca 2010 r. wydane w sprawie I ACa 437/10 oraz orzeczenia innych Sądów Okręgowych (wydane w nieznanym stanie faktycznym) nie wiążą Sądu i nie mają jakiegokolwiek wpływu na wynik przedmiotowego sporu.

Zdaniem Sądu Okręgowego w Świdnicy pozwany błędnie wywodzi, że skoro 3 sierpnia 2008 r. zmieniono art. 446 k.c. poprzez dodanie do niego § 4, gdzie wyraźnie unormowano powyższą kwestię, to tym samym przed datą tej nowelizacji nie istniała podstawa prawna dla roszczenia o wypłatę zadośćuczynienia. Zgodnie z uzasadnieniem projektu do powyższej zmiany, ustawodawca dostrzegł konieczność jednoznacznego przyznania osobom najbliższym prawa do dochodzenia odpowiedniej sumy za doznaną krzywdę, skoro już przed tą zmianą w rozstrzygnięciach sądów, w tym Sądu Najwyższego, wyraźnie łagodzono restrykcyjną linię orzecznictwa, przez stosowanie art. 446 § 3 k.c. do naprawienia szkody o charakterze niematerialnym (vide : np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 19 sierpnia 1980 r., IV CR 283/80, OSNC 1981/5/81). Następnie, to jest po wejściu w życie z dniem 23 sierpnia 1996 r. art. 448 k.c. uznano, że to ten właśnie przepis stanowi podstawę ochrony dobra osobistego, za które uznano relację pomiędzy osobą zmarłą w wyniku deliktu powstałego przed dniem 3 sierpnia 2008 r. a jego najbliższymi (vide : uchwała Sądu Najwyższego z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Biul. SN 2010/10/11, wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2010r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91). Tym samym prezentowane orzecznictwie stanowisko pokrywa się z wolą ustawodawcy.

Skarżący powołuje się na przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (DZ. U. 2000 r., nr 26, poz. 310), wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 5 ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej. Nie mają one jednak zastosowania w sprawie, ponieważ zgodnie z art. 159 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003., nr 124, poz. 1152 ze zm.) tylko postępowania dotyczące roszczeń odszkodowawczych wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się według przepisów dotychczasowych. Powód wystąpił z żądaniem w listopadzie 2011 r., a zatem podlega ono rozpoznaniu w trybie przywołanej ustawy z 2003 r.

Przepis art. 34 ust. 1 w/w ustawy wprowadza pochodną odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w stosunku do odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem mechanicznym. Jeżeli zatem bezspornym było, że sprawca śmierci siostry powoda był ubezpieczony u pozwanego od odpowiedzialności cywilnej, nadto istnieje materilanoprawna podstawa odpowiedzialności za skutki tego zdarzenia, to tym samym na niego przeszło finansowe ryzyko wypłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Jak wynika z uzasadnień przywołanych orzeczeń Sądu Najwyższego, a także wykładni językowej, przepis art. 23 k.c. ma charakter katalogu otwartego. Więź rodzinna, w szczególności bliskie relacje łączące matkę z dzieckiem niewątpliwie stanowią dobro osobiste, zasługujące na ochronę, a w razie stwierdzonego naruszenia uzasadniają przyznanie zadośćuczynienia, stosownie do treści art. 24 § 1 k.c. in fine w zw. z art. 448 k.c.

W dalszej kolejności pozwany zarzucił również, że powód nie udowodnił istnienia więzi emocjonalnej pomiędzy nią a siostrą. Sąd Okręgowy nie podziela także i tego zarzutu.

Na uzasadnienie swojego stanowiska powód zawnioskowała dowód z jego przesłuchania oraz świadka A. P., a także dowód z opinii biegłego sądowego. Materiał dowodowy w tej postaci potwierdził, że mimo równicy wieku łączyła go z siostrą bliska relacja, a zdarzenie stanowiło dla niego przeżycie w aspekcie reakcji na utratę członka rodziny, nie będącego dzieckiem, współmałżonkiem czy rodzicem. A. J., mimo tego iż w chwili zdarzenia miała 29 lat w dalszym ciągu mieszkała z rodzicami i rodzeństwem, pomagała przy prowadzeniu gospodarstwa domowego, zajmowała się młodszym bratem, co dodatkowo potwierdza wzajemną bliskość i przywiązanie. Skoro jednak pozwany kwestionował wiarygodność ustaleń Sądu, to tym samym przejął na siebie obowiązek wykazania okoliczności przeciwnych, obalających materiał dowody w takiej postaci. Niczym zaś nie poparte oponowanie ustaleń sądowych nie może natomiast prowadzić do odmiennej oceny dowodów i zmiany rozstrzygnięcia. Zarzut że wypadek miał miejsce12 lat temu jest bez znaczenia, ponieważ ocenie Sądu podlegał stan psychiczny i emocjonalny powoda w dacie zdarzenia. Upływ czasu, nawet znaczny, nie zmienia przeżyć powoda, które w chwili śmierci siostry mu towarzyszyły.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację stosownie do art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł stosownie do treści art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz w zw. z § 6 pkt 3 i § 12 ust1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.